Microsoft Word O'quv qo'llanma

 
16.
 
 Vakuumda fazaviy o‘tishlar. 
Odatda maxsus nisbiylik nazariyasi 
efirni inkor qilishi ta’kidlanadi. Biroq umumiy nisbiylik nazariyasi gravitatsion 
maydonning mavjud ekanligini tasdiqlaydi. So‘nggi fikr efir tushunchasi o‘rnini 
egalladi deyish mumkin. Bundan tashqari fizik vakuumda virtual fotonlar va ular 
bilan birgalikda elektron-pozitron juftlar paydo bo‘ladi va yo‘qoladi. Vakuum 

---

82
«qaynovchi» suyuqlikdan iboratdir. Kosmologiyada vakuumdagi fazaviy o‘tishlar 
juda katta temperatura va energiya zichligida maydonda modda tuzilishiga olib 
keladi. U muammoga koinotning birinchi assimetriyasi, undagi fizik 
doimiylarning o‘zgarishi, magnit monopollarining paydo bo‘lishi masalalari ham 
qo‘shiladi. 
 
17.
 
 
A.Eynshteynning umumiy nisbiylik nazariyasi (UNN
) 
 
cheklanganligini tajribada tekshirish. 
Hozirgi paytda biror – bir mashhur 
tajriba natijasi yo‘qki, u UNN yordamida tushuntirilmasin. Shunga qaramasdan, 
V. Ginzburg UNN o‘ta katta massali kosmik jismlar yaqinida va ichida, qora 
tuynuklar atrofida, umuman o‘ta kuchli gravitatsion maydonlarda buzilishi 
mumkin deb taxmin qiladi va uni o‘rganish ham muammodir. 
 
18.
 
 Gravitatsion to‘lqinlarni qayd qilish va gravitatsiya – to‘lqinli 
astronomiyani yaratish
. Yaqin kelajakda eksperimentatorlar bu masalani hal 
etishlari mumkin. Hozirda pulsarlar nurlanishini, neytronli yulduzlar yoki qora 
tuynuklar paydo bo‘lishida yulduzlar kollapsidan chiquvchi gravitatsion 
nurlanishlar impulsini qabul qiluvchi, nihoyatda katta sezgirlikka ega bo‘lgan 
tajribalar qo‘yilmoqda va nihoyat gravitatsion to‘lqin olimlar tomonidan qayd 
etildi. Bu yuksak ish uchun 2017 yil Rayner Vays, Berri Berrish va Kip Tornlar 
Nobel mukofotini oldilar.