Amaliy audit

8.5-jadval 
Jamg`arib boriladigan pensiya hisobraqamiga o`tkazmalar bo`yicha 
buxgalteriya yozuvlari 
T/R 
Xojalik operatsiyalarining mazmuni 
Schyotlar korrespondensiyasi 
Debet 
Kredit 
1. Daromad hisoblab yozilgan 
2010, 2310
va boshqa schyotlar 
6710 
2. Jismoniy shaxslar daromadiga soliq hisoblab yozilgan 
6710 
6410 
3. Jamg`arib boriladigan hisobvaraqqa 1 % aks ettirildi 
6410 
6530 
4. Jamg`arib boriladigan pensiya badalini Xalq banki 
hisobraqamlariga o`tkazish aks ettirildi 
6530 
5110 
5. Jismoniy shaxslar daromadiga solinadigan soliq summasi 
budjetga o`tkazildi 
6410 
5110 
Ishbay ishchilarning ishlab chiqarish hisobini tashkil etish va nazorat qilish 
hamda ish haqini hisoblash bo`yicha audit o`tkazganda auditor dastlabki hujjatlar, 
ya'ni: naryadlar, marshrut haritalar, yo`l varaqalar, ish mahsuliga oid qaydnomalar, 
bajarilgan ishlar bo`yicha dalolatnomalar va boshqalarni, korxonada ish mahsullari 
va ishbay haqlar ishlab chiqilganligi va tasdiqlanganligini, dastlabki hujjatlarda 
barcha tegishli rekvizitlar mavjud ekanligini tekshirishi lozim. 
Vaqtbay mehnatga haq to`lashda tarif stavkalar va kontraktlar sharti to`g`ri 
qo`llanilganligi tekshiriladi. Ish vaqtidan foydalanilganligi to`g`risidagi tabellar, 
naryadlar va ish haqini hisoblash bo`yicha boshqa hujjatlarni tekshirganda ularga 

---

375 
uydirma (soxta) shaxslar kiritish hollari mavjudligi aniqlanadi. Buning uchun 
naryadlarni berilgan sanasi bo`yicha tahlil qilish, naryaddagi va ish vaqtini hisobga 
olish tabellardagi ishchilar familiyalarini xodimlar bo`limidagi shaxsiy tarkibni 
hisobga olish ma'lumotlari bilan solishtirish lozim. Dastlabki hujjatlar bo`yicha avval 
to`langan summalar qayta hisoblanganligi, aynan bir shaxslar familiyalari bir necha 
marotaba turli hisob-kitob-to`lov qaydnomalariga kiritilganligi holatlari tekshiriladi. 
Korxona xodimlarining shaxsiy tarkibida bo`lmagan va qisqa muddat ishlagan 
shaxslarga yozilgan naryadlar hamda sifatsiz ishlarni, yaroqsiz mahsulotlarni tuzatish 
bo`yicha naryadlar alohida diqqat bilan tekshiriladi. Dastlabki hujjatlar va hisob-kitob 
qaydnomalarini tekshirganda arifmetik hisoblar to`g`riligiga katta e'tibor qaratiladi. 
Auditorlik tekshiruvi vaqtida xodimlarni rag`batlantirishga qaratilgan turli 
to`lovlar, ya'ni: ma'lum bir davrda ishlaganligi natijasiga ko`ra mukofotlar, tovon 
tavsifidagi ish vaqtidan tashqari yoki tunda ishlaganligi uchun qo`shimcha to`lov va 
ustama haqlar, ishlamagan vaqt, mehnat ta'tili, vaqtinchalik mehnatga qobiliyatsizlik 
va boshqalar uchun to`lovlar hujjatlarda to`g`ri rasmiylashtirilganiga alohida e'tiborni 
qaratishi lozim. Bunda auditor har bir korxonada ichki moddiy rag`batlantirish va 
turli qo`shimcha to`lovlar va mukofotlarni hisoblash to`g`risida ichki Nizom ishlab 
chiqilgan va tasdiqlangan bo`lishi kerakligini unutmasligi zarur. Mukofotlarni 
hisoblash rahbar buyrug`i bilan rasmiylashtirilishi va mukofotlash to`g`risidagi ichki 
Nizomning tamoyillariga muvofiq bo`lishi lozim. 
O`rtacha ish haqiga asoslangan hisoblar to`g`riligini tekshirganda o`rtacha ish 
haqi to`g`ri belgilanganligini aniqlash, undan keyin esa, turli to`lovlar to`g`ri 
hisoblanganligini tekshirish kerak. Aniqlangan kamchilik va xatolar bo`yicha 
buxgalter tegishli tuzatishlarni kiritishi lozim. 

---

376