O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro oziq – ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti s. Astanov

Elektromagnit 
to’lqinlar energiyasi. 
Elektromagnit 
to’lqin 
maydonida ixtiyoriy S yuzacha olib, elektromagnit to’lqinning shu yuza 
orqali kichik Δt vaqt ichida olib o’tgan ΔW energiyasini hisoblaylik.

---

10 
Buning uchun S yuzacha asosida qirralari to’lqinning υ tarqalish 
tezligiga parallel va 

Δt
uzunlikka ega bo’lgan parallelopiped yasaymiz (1.5-
rasm).
Bu parallelepipedning hajmi quyidagiga teng:



cos
t
S



(1.7) 
 
 
 
1.5-rasm. Elektromagnit to’lqin energiyasini hisoblash. 
bu yerda: α – S yuzachaga o’tkazilgan 
n
normal bilan 

tezlik vektori 
orasidagi burchak; Δt vaqt ichida to’lqin 

Δt masofani o’tadi, shuning uchun 
biz ko’rayotgan yuzacha orqali parallelopiped ichidan ΔW energiya o’tadi. 
Shuning uchun, agar 
и 
maydonning hajm birligidagi energiyasi (energiyaning 
hajmiy zichligi) bo’lsa, u holda 



cos
t
uS
u
W





(1.8) 
bo’ladi.
Elektromagnit to’lqin energiyasining hajmiy zichligi elektr maydon 
energiyasi 
2
0
2
1
E


bilan magnit maydon energiyasi 
2
0
2
1
H

yig’indisidan 
iborat: 
 
)
(
2
1
2
0
2
0
H
E
u






(1.9) 
To’lqinning tarqalish tezligi elektr va magnit maydonlarning 
parametrlariga bog’liq bo’lganligi uchun 
t
S
H
E
W





cos
(1.10) 
Demak, S yuzacha orqali vaqt birligida o'tgan energiya yoki 
t
W


quyidagiga teng bo’ladi:

cos
S
H
E
t
W



(1.10) 
Olingan natijani yanada qulayroq shaklda ifodalash mumkin. 
Elektromagnit energiya oqimi vektori tushunchasini kiritaylik, uni shunday 
aniqlaymiz: 

---

11 
Р = [ЕН] 
Elektromagnit to’lqinda E va H bir-biriga perpendikulyar va shuning 
uchun bu vektorning son qiymati Р = [ЕН] ga teng. P vektorning yo’nalishi 
esa E va H vektorlarning yo’nalishiga perpendikulyar. 
Shunday qilib, elektromagnit maydonda energiya harakatini P energiya 
oqimi vektori yordamida to’la ravishda tavsiflash mumkin. Bu vektorning 
yo’nalishi energiyaning harakatlanish yo’nalishini beradi. Energiya oqimi 
vektorining son qiymati esa energiyannng harakat yo’nalishiga 
perpendikulyar bo’lgan birlik yuzachadan vaqt birligi ichida o’tgan 
energiyaga teng.