O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro oziq – ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti s. Astanov

 
 
 
 
 
 
8.2-rasm. Analizator va polyarizatordan yorug’likning o’tishi. a- 
tekisliklar parallel, b-tekisliklar perpendikulyar
Malyus 
qonuniga 
asosan, analizator va 
polyarizatordan o’tgan yorug’lik nurlari intensivligi 
polyarizatorga tushgan yorug’lik intensivligiga 
to’g’ri proposional bo’lib, quyidagicha topiladi.
a
сos
Е
E
П
0

yoki

2
2
0
0
cos
Е
Е
I
I
П


---

64 
8.3-rasm. “Malyus qonuni” animatsiyasidan fragment 
Bu tenglamadan analizator va polyarizatordan o’tgan yorug’lik 
intensivligi quyidagicha topiladi: 

2
0
cos
I
I

bu yerda: α – polyarizator va analizator tekisliklari orasidagi burchak. 
8.3. Yorug’likning qaytishi va sinishi vaqtidagi qutblanishi.
Bryuster qonuni 
Qutblangan nurlar faqatgina o’tuvchi nurlarda kuzatilmasdan, balkim 
qaytgan va singan nurlarda ham vujudga keladi.
 
BRYUSTER DEVID
(1781-
1868). 
Shotlandiya fizigi. Ilmiy 
yo’nalishi optikaga bag’ish-
langan. 
1815-yilda 
dielek-
triklardan qaytgan nurlarning 
qutblanishini o’rgangan. Nur-
ning ikkilanib sinishi hodisasini 
ochgan. 1815-yilda qutblanish 
tekisligining sun’iy aylanish 
qobiliyatini o’rgangan. 1826–
yilda taqasimon ko’rinishdagi 
magnitni yaratgan.
Agar yorug’lik ko’zguga tushib undan qaytsa 
va qaytgan nur yo’liga turmalin plastinkasini 
joylashtirsak va bu plastinkani o’z o’qi atrofida 
aylantirsak, undan o’tuvchi yorug’lik intensivligi 
maksimal 
qiymatdan 
minimal 
qiymatgacha 
o’zgaradi. 
8.4-rasm. Qubtlangan nurning sinishi va qaytishi
Demak, bu yerda ko’zgu polyarizator vazifasini va 
turmalin plastinkasi analizator vazifasini o’taydi. 
Xuddi shunday holat singan nurlar uchun ham 
kuzatiladi.

---

65 
8.5-rasm. “Bryuster qonuni” animatsiyasidan fragment 
Bryuster qonuniga asosan, agar nur ikki muhit chegarasiga tushganda, 
tushish burchagi tangensi muhitning sindirish burchagiga teng bo’lsa, bu 
vaqtda qaytgan va singan nurlar to’la qutblangan bo’ladi. 
tgi
k
= n 
(8.3)