O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro oziq – ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti s. Astanov

6.2.
 
Difraksion panjaraning ajrata olish qobiliyati 
 
Agar difraksion panjaraga monoxromatik yorug’lik tushmasdan 
murakkab oq yorug’lik ko’rinishdagi yorug’liklar parallel tushsa, difraksion 
manzara oq va yorug’ tasmalar o’rniga binafsha rangidan boshlab, qizil 
ranggacha bo’lgan tasmalar majmuasi, ular orasida esa, qora tasmalar 
kuzatiladi. Tasmalar rangdorligi quyidagi tartibda bo’ladi. Eng kichik og’ush 
burchagi binafsha rangli tasma, undan keyin esa havo rang, ko’k, yashil, 
6-§. DIFRAKSION PANJARALARDA
FRANGOFFER DIFRAKSIYASI 

---

54 
sariq, zarg’aldoq va qizil rangli tasma eng katta og’ish burchagiga ega 
bo’ladi. Har bir rangdagi tasma o’zining maksimumlariga ega bo’ladi. Reley 
qoidasiga ko’ra, maksimumlarning bir-biridan ajrim chegarasi ordinata 
yo’nalishida umumiy maksimumning 0,8 qismiga teng bo’lsa, tasma ranglari 
o’zaro ajralgan deb hisoblanadi.
 
 
6.1-rasm. “Difraksion panjaraning ajrata olish qobiliyati” animatsiyasidan 
fragment 
 
 
Difraksion panjara va disfraksion asboblrning ajrata olish qobiliyati 
burchakli dispersiya va chizig’li dispersiya ko’rinishda bo’ladi. Burchakli 
disperisya: 


d
d
D


cos
b
k
D

(6.5) 
bu yerda: φ difraksiya vaqtida nurning og’ush burchagi, 
dλ
- to’lqin 
uzunligining o’zgarishi,
k
– difraksion manzaraning tartib raqami,
 b
– difrak- 
sion panjaradagi tirqish eni. 
Dispersiyaning chizig’li kataligi, ya’ni panjara yoki spektral 
asboblarning chiziqli ajrata olish qobiliyati quyidagicha aniqlanadi: 
1
2
1









r
(6.6)