O zbekiston badiiy akadem iyasi

16-MAVZU. O Z B E K IST O N BADIIY SAN О ATI
Reja:
1. XX asr o ‘rtasida 0 ‘zbekistonda badiiy sanoat paydo boMishi.
2. 0 ‘zbekiston badiiy sanoatining asosiy sohalari.
3. 0 ‘zbekiston badiiy sanoati va xalq am aliy s a n ’ati.
XX 
asr o ‘rtasi 0 ‘zbekiston iqtisodiyoti rivojlantirilishi natijasida 
unda badiiy sanoat ham paydo b o ‘ladi. Y a ’ni, chinni, oyna, sopol, 
zargarlik, 
gilam , 
gazlam a, 
m ashina 
uslubidagi 
kashtachilik, 
za rd o ‘zlik buyum larini ishlab chiqaradigan zavod v a fabrikalar 
barpo etildi. Bu korxonalar engil va m ahalliy sanoat, ham da m aishiy 
xizm at vazirligi tizim ida faoliyat k o ‘rsatadi. U lar ijobiy natijalar 
berishi barobarida, xalq am aliy sa n ’atining rivojlanishiga salbiy 
ta ’sir ko'rsatdi. K o'plab a n ’anaviy uslub va texnologiyalar unutilib, 
q o ‘l m ehnati o ‘rniga m ashina uslubi q o ‘llanildi.
0 ‘zbekistonda badiiy sanoat 1920-30 yillarda gilam ishlab 
chiqarish artellari paydo b o ‘lishi natijasida yuzag a keldi. 1960- 
yillarda Shahrisabz, Xiva va 0 ‘zbekistonning boshqa shaharlarida 
gilam d o ‘zlik fabrikalari tashkil etilganligi tufayli bu jara y o n yanada 
rivojlanadi.
XX 
asr o ‘rtasida 0 ‘zbekistonda sanoat asosida ipak m atolarni 
ishlab chiqarish y o ‘lga q o ‘yiladi. Bu davrda M arg ‘ilon, B uxoro va 
respublikaning boshqa shaharlarida ipak m atolarni ishlab chiqarish 
fabrikalari tashkil etiladi. 0 ‘zbekistonda engil sanoat vazirligi 
qoshida m ashina texnologiyasi asosida bir qator paxta gazlam alarini 
ishlab chiqish jo riy etiladi. B uxoroning za rd o ‘zlik s a n ’ati ham 
m ashina texnologiyasiga 
o ‘tishi 
natijasida 
m axsus fabrikalar 
yaratiladi.
1960-yillar boshida 0 ‘zbekistonda m ahalliy sanoat v a m aishiy 
hizm at k o 'rsatish vazirliklari tashkil etilishi inunosabati bilan 
respublikada 
bir 
qator 
kulolchilik, 
gilam d o‘zlik, 
zargarlik, 
kandakorlik, za rd o ‘zlik ishlab chiqarish kom binat ham da fabrikalar 
ochiladi. 
U larning 
faoliyati 
esa 
an ’anaviy 
am aliy 
san ’at 
rivojlanishiga salbiy ta ’sir k o ‘rsatadi. Chunki ustalar chiqaradigan 
buyum lar uchun q o ‘llanadigan naqsh va shakllar Toshkentdan 
m arkazlashtirilgan badiiy texnik byuro tom onidan m ajburiy nam una
108

---

sifatida 
yuborilgan. 
Shu 
bois 
hunarm andchilikning 
hududiy 
m arkazlarni badiiy va m ahalliy xususiyatlari deyarli y o ‘q bo‘lib 
ketgan.
0 ‘zbekistonda XX asr o ‘rtasida badiiy sanoatning yangi sohalari 
tashkil etildi. Jum ladan, 1953 yilda respublikada birinchi Toshkent 
chinni zavodi, 1970 yilda Sam arqand va 1978 yilda Q uvasoy chinni 
zavodlari ishga tushdi.
E ndilikda, bunday yirik zavod larda an ’anaviy m illiy shakldagi 
piyola, kosa, choynak, lagan, guidon kabi buyum lar ishlab 
chiqarilm oqda. 
C hinni 
buyum larining 
bezaklarida: