O zbekiston badiiy akadem iyasi

M avzuni mustahkamlovchi savollar:
1. O'zbekiston xalq amaliy san’ati fanining asosiy bosqichlari 
nimalardan iborat?
2. Amaliy san’atda ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy tamoyillarining 
ahamiyati qanday?
3. O'zbekiston amaliy san’ati rivojlanishida Islom dinining o'rni 
qanday?
4. Asosiy bosqichlarining bir biridan farqi nimadan iborat?
5. Bosqichlarga xos ashyoviy dalillardan misollar keltiring.

---

3 -MAVZU. QADIMGI VA ANTIK DAVR AM ALIY SA N’ATI
Reja:
1. O'zbekiston hududida ilk san’at namunalarning paydo 
bo‘lishi.
2. O 'zbekiston hududidagi qadimgi Baqtriya, S o 'g 'd va Xorazm 
davlatlarida badiiy hunarmandchilikning mahalliy ko'rinishlari 
shakllanishi.
3. Aleksandr Makedonskiy 0 ‘rta Osiyoni bosib olganidan 
keyingi davr amaliy san’ati.
4. Kushonlar davri amaliy san’ati.
Qadimgi va antik davr san’ati miloddan avvalgi 4 ming yillikdan 
to milodiy III-IV asrgacha bo'lgan davr san’atini o'zig a qamrab 
oladi. Qadimgi va antik davr san’ati bir necha bosqichga bo'linadi:
1. O'zbekiston hududida ilk san’at namunalari paydo bo‘lishi 
(neolit, bronza davri - miloddan avvalgi 4-1 ming yillik);
2. M ahalliy amaliy san’atning ahmoniylar madaniyati bilan 
chambarchas bog'liqligi (miloddan avvalgi VI-IV asrlar);
3. Aleksandr M akedonskiy O 'rta Osiyoni bosib olganidan 
keyingi davr amaliy san’ati (miloddan avvalgi IV-II asrlar);
4. Kushonlar davri amaliy san’ati (miloddan avvalgi I asr -
milodiy 111 asr)
Eramidan avvalgi II ming yillikning oxiri - I ming yillikning 
birinchi yarmiga kelib, M ovarounnahrda yirik tarixiy-jug'rofiy 
viloyatlar: Baqtriya, So‘g ‘d va Xorazm yuzaga keldi. Bu joylarda 
san’at va badiiy hunarmandchilikning 
mahalliy 
ko‘rinishlari 
shakllandi. Bu davr san’ati ikki yo'nalishda ravnaq topdi. Ulardan 
biri 
dehqonchilik 
va 
shahar 
madaniyati, 
ikkinchisi 
esa 
ko'chm anchilar va chorvadorlarning an’analari bilan bog'liq san’at 
edi.

---

Misdan yasalgan soch qisqich. Miloddan avval 2-ming yillik. 
Sopollitepa.
Muzeylarimizda saqlanayotgan eksponatlar shu davrda So‘g ‘dda 
kulolchilik va zargarlik san'ati yuksak darajada taraqqiy topganidan 
guvohlik beradi. 
M o'minobod, Chakka (Samarqand viloyati) 
shaharchalarida topilgan diniy, 
maishiy va to ‘y-hashamlarga 
mo'ljallangan, shakl jihatdan xilma-xil sopol idishlar kulolchilik 
buyumlariga ishlov berish texnikasi nechog'li mukammal bo'lgani 
va amaliy san’at an’analari rivojlanganligini namoyish etib turibdi. 
Xuddi shu mintaqa (Afrosiyob, Samarqand)dan topilgan oltin 
sirg‘alar, 
bilaguzuklar (Chakka, M o'm inobod) shaklan 
nafis 
zargarlik buyumlari bu davrda amaliy san’at ravnaq topganidan 
dalolat beradi.
Sopol idish. Miloddan avval 2-1 ming yillik. M o’minobod.
Oltin sirg’a. miloddan avval 2 ming yillik. Afrosiyob.
M azkur manzilgohlardan topilgan boshqa ashyolar o ‘sha davr 
m e’morchiligi, hunarmandchiligi taraqqiyoti darajasini k o ‘rsatib, 
o'zida diniy qarashlarni aks ettiradi. Eramizdan avvalgi 1 mingyillik

---

o'rtalariga kelib, S o 'g ‘dda yana rivojlanish yuz beradi. Bu davrda 
O 'zbekistonning barcha hududida shahariashuv (urbanizatsiya) jadal 
rivojlangan. Aleksandr M akedonskiyning (eramizdan avvalgi 33 4 - 
326 yillar) 0 ‘rta Osiyoga bosqinchilik yurishlari ahmoniylar 
davlatini (eramizdan avvalgi VI-IV asrlar) barbod etib, qadimgi 
0 ‘zbek san’ati tarixida yangi davr - ellinizm davrini boshlab berdi. 
Ellin ta ’siri kulolchilikda uzoq saqlanib qolgan. Shimoliy Baqtriya 
va So‘g ‘d shaharchalaridan topilgan ko‘zalar, qadahlar, kosalar 
shakl jihatidan sof yunoncha sopol buyumlardir. Ellin madaniyati 
uzoq muddat ellinlaming siyosiy hukmronligi asoratida bo’lgan 
qadimgi xalqlaming, jum ladan, ajdodlarimizning moddiy va 
m a’naviy merosida chuqur iz qoldirgan. Qadimgi va antik davr 
o ‘zbek amaliy san’atida turli diniy, niadaniy va badiiy an’analar 
o ‘zaro uyg'unlashgan.