Quduq tubiga kislotali ishlov berish usuli va uning samaradorligi

SCIENTIFIC PROGRESS
 
VOLUME 2 ǀ ISSUE 2 ǀ 2021 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
  
Page 410
3.
katta bosim ta’sirida kislotali ishlov berish; 
4.
issiq kislotali ishlov berish; 
5.
gidromonitor uzatgichlar yordamida kislotali ishlov berish. 
Kislota quduqda ЦA-320, ЦL-500, ЦA-720 agregatlari bilan haydaladi. Agregatlar 
3 plunjerli porshen nasoslarn bilan ta’minlanadi. 
Ishlov vaqtida quduq, ustidagi moslama va jihozlar germetik zich holda 
ta’minlanashi kerak. 
Nasos kompressor quvuriga maxsus reaksion uzatgich ulanib unga magniy 
joylashtiriladi. Kislotani haydash jarayonida u avval magniy bilan reaksiyaga kirishib 
katta issiqlik (470 kilojoul) ajratadi va qatlamga issiq kislota bilan haydaladi. 
2HC1 + Mg + H
2
O =
 
MgCl
2
+ H
2
O + H
2
+ 470 kDJ 
Termokimyoviy usul ayniqsa o’ta qovushqoq neft konlarini ishlatishda yaxshi 
samara beradi. 
NATIJA
Quduq tubiga ta’sir etish usullarining samaradorligi quduqning texnologik va iqtisodiy 
ko’rsatkichlari orqali baholanadi. 
Samaradorlikni aniqlash uchun quduqdagi olinadigan mahsulot miqdori 
to’g’risidagi ma’lumotdan foydalanib, bu quduqning ishlash grafigi chiziladi. 
Bu grafikiing absissa o’qida vaqt va ordinata o’qida oy davomida o’rtacha 
sutkalik mahsulot miqdori belgilanadi. Ishlov berish natijasida quduqning samarali 
ishlash muddati va uning hisobiga qo’shimcha olingan neft miqdori
q

ga teng. 
Iqtisodiy samara quyidagi tenglama orqali hisoblanadi: 
S=q * T - X 
bu yerda:
S - iqtisodiy samara; 
q

- qo’shimcha olingan neft miqdori; T – 1 tonna neftning 
tannarxi; X – usulni bajarishga sarflangan xarajat. 
Quduq tubiga har xil usul bilan yillar davomida bir necha marta ta’sir etish 
mumkin. 
XULOSA
Tajriba shuni ko’rsatadiki, ishlov berish soni oshgani sari samaradorlik kamayib 
borar ekan. Shuni alohida qayd etmoq lozimki, kollektorlar karbonat jinslardan iborat 
bo’lgan hollarda quduq tubiga kislota eritmasi haydash, ya’ni quduq tubini kislota bilan 
ishlash juda yaxshi natija beradi. Fikrimizcha, kislota haydashni vaqti – vaqti bilan 
qaytarib turish ham foydadan holi bo’lmaydi, kislotaning ta’sir ko’lami va radiusi 
kengayib, o’sha joylardagi qoldiq mahsulotlarning quduq tubiga siqib kelishiga imkon 
tug’iladi. Bunday usullar mamlakatimiz konlarida o’zining amaliy ahamiyatini 
namoyon qilgan.

---