Laboratoriya ishi №6 Mavzu: Voltengofen mayatnigi: Aylanma tokning kamayishini namoyish etish Ishning maqsadi

---

Laboratoriya ishi № 6 
Mavzu: 
Voltengofen mayatnigi: Aylanma tokning kamayishini namoyish etish 
 
Ishning maqsadi: 
-Magnit maydonda Voltengofen mayatnigining tebranishlarining 
aylanma tok ta’sirida so’nishini o’rganish. 
-Teshikli metal plastinkada aylanma toklarning kamayishini namoyish qilish. 
Kerakli asboblar va jihozlar: 
1.
Waltengofen mayatnigi 
2.
O’tkir uchli tutgich
3.
U- simon o’zak
4.
Ikkita 250 o’ramli g’altak 
5.
Bir juft magnit qutblari 
6.
DC energiya mandai 0-16 V / 0-5 A
7.
Shtativ, V-shakldagi, 20 cm 
8.
Shtativ tayoqchasi, 47 cm 
9.
Shtativ tayoqchasi, to’g’ri burchakli 
10.
Leybold ko’ptutgichi 
11.
Ulash kabellari 
 
NAZARIY QISM 
Agar metal plastinka birjinsli bo’lmagan magnit maydonida 
harakatlansa plastinkaning alohida qismlaridan o’tayotgan magnit oqimi 
o’zgaradi 
va 
bu 
o’z 
navbatida 
shu 
qismlar 
aylanasida 
sirkulyatsiyalanadigan kuchlanishning davomli ravishda hosil bo’lishiga 
 
1-rasm. Metal plastinkada hosil bo’ladigan I aylanma tok va uning ikki qismiga
ta’sir etuvchi 
𝐹
1
 va
𝐹
2
 Lorens kuchlari (
𝐵
1
 va 
𝐵
2
 : bir jinsli bo’lmagan magnit
maydoni, 
𝜗
- plastinka tezligi). Harakat yo’nalishida ta’sir etadigan kuch harakat 
yo’nalish bo’yicha ta’sir etadigan kuchdan kattaroq 

---

olibkeladi. Shuning uchun metal plastinkaning ixtiyoriy qismida aylanma 
toklar oqadi. Magnit maydonda bu aylanma toklarga Lorens kuchi ta’sir 
etish natijasida metal plastinkaning harakatlanishi susayadi (1-rasm). Agar 
metal plastinkada teshiklar hosilqilinsa aylanma toklar qiymati kamayadi, 
chunki toklar bir teshik atrofida boshqasiga aylanib o’tishga majbur bo’ladi. 
Voltengofen mayatnigi yordamida aylanma toklarning hosil bo’lishini va 
kamayishini ajoyib tarzda namoyish etish mumkin. U kuchli elektromagnit 
qutblari o’rtasida tebranadigan metal plastinkadan iborat. Tebranib turgan 
mayatnik yetarlicha kuchli magnit maydon qo’shilganda maydonga 
kirayotganda to’xtaydi. Ammo teshiklari mavjud bo’lgan mayatnikning 
tebranma harakati shu magnit maydon qo’shilganda kuchsiz so’nadi.