Amaliy mashg’ulot №8 Energiya samarali boshqariladigan kuchlanish inventori sxemalarini elementlarini xisoblash

+ 
+ 
+ 
+ 
- 
- 
- 
- 
V1 V2 
E C 
R
юк1
R
юк2

C L 
V1 V2 D 
R
юк
E 
a) 
б) 
+Е 
+Е 
-Е 
-Е 
V1 V2 V1 
t 
t 
t
ў 
U
V1 
U
C 
в) 

---

3.16 – rasmda tasvirlangan avtonom invertorning uch fazali ko‘prik sxemali 
eng sodda sxemalaridan bo‘lib, parallel tok avtonom invertori, deb yuritiladi. 
Kondensatorlar S
1
, S
2
, S
3
, lar asinxron motor fazalariga parallel ulanib, 
kommutatsiya funksiyasini bajarish bilan bir qatorda motoriste’mol qilayotgan 
reaktiv quvvat o‘rnini tœldirish vazifasini ham bajaradi. Bunday invertorlar 
yuklanish momenti deyarli o‘zgarmaydigan va chastota rostlash diapozoni uncha 
katta bo‘lmagan asinxron elektr yuritmalarda qo‘llaniladi. Bu invertorning eng katta 
kamchiligi chastotaning kichik qiymatlarida (10 Gs va undan kichik) 
kondensatorlarning sig‘imi juda katta qiymatga ega bo‘lishi zarurligidir. Bundan 
tashqari asinxron motorga kondensatorlarning parallel ulanishi elektr yuritmada 
yo‘qotishi qiyin bo‘ladigan avtotebranishlarning paydo bo‘lishiga olib keladi. Bu 
sxemaning takomillashgan varianti (3.17 – rasm) kondensatorlar asinxron motor 
stator chulg‘amidan D1 – D6 diodlar orqali ajratilgan. Kondensatorlar orqali 
kommutatsiya vaqtidagina tok o‘tib, boshqa paytda ulardan tok o‘tmaydi. Bu esa 
kondensator sig‘imlarining chastota o‘zgarishidan qat’iy nazar anchagina 
kamaytirish imkonini beradi. Ammo kommutatsiya jarayonida asinxron motorning 
stator 
chulg‘amidagi 
yig‘ilgan 
energiyaning 
kondesatorlariga 
uzatilishi, 
kondensatorlarda kuchlanishning o‘sishiga olib keladi. SHuning uchun 
kondensatorlarning sig‘imini shunday tanlashi keraki, bir tomondan bu kuchlanish 
o‘sishini ruxsat etilgan qiymatidan oshmasligi, ikkinchidan esa kondensatorlarning 
qayta zaryadlash jarayoni uzayib ketmasligi kerak. 
3.16 – rasm. Parallel tok avtonom invertori sxemasi 
3.18 – rasmdagi kuchlanish avtonom invertorining 3.17 – rasmdagi tok 
invertoridan farqi shundaki bu sxemaga teskari ulangan D7 – D12 diodlarning 
ko‘prik sxemasi va kompensatsiyalrovchi kondensator S ulangan. Bu sxemadagi 
kondensatorlar faqat kommutatsiya jarayonida ishlaydi. SHuning uchun ularning 
sig‘imlari yanada ham kam bo‘ladi. L
1
va L
2
reaktorlarning vazifasi 
kondensatorlarning teskari ulangan diodlari orqali tez qayta zaryadlanishiga yo‘l 
qo‘ymaslikdir. 
3.17 va 3.18 – rasmlarda keltirilgan invertorlarda bir fazadagi tiristorlarning 
o‘chirilishi ikkinchi fazadagi tiristorlarning esa yoqilishi bilan xarakterlangani 
uchun bunday invertorlarni fazalararo kommutatsiyali invertorlar deb ataladi.