28- мавзу. Жон Мейнард Кейнс таълимоти: кейнсчилик ва

3. 
Кейнсчиликнинг АҚШдаги хусусиятлари. Иқтисодий ўсиш 
назариялари. 
50-
йилларда кейнсчилик ғоялари ривожлантирилиб, янги ғоялар 
илгар сурилди. Уларнинг асосий моҳияти иқтисодий ўсиш суръатлари 
доимлигини таъминловчи механизмларни аниқлаш ва исботлашдан 
иборатдир. Оқибатда «мульципликатор-акселератор» системасини 
ҳисоблашга асосланган ва ўзига хос кейнсчиликнинг ўсиш 
назариялари, жамғариш ва истеъмол ўртасидаги ўзаро боғланиш 
характеристикаларидан 
фойдаланиб 
иқтисодий 
динамикани 
моделлаштириш юзага келди.
Юқорида тилга олинган иқтисодий ўсиш назарияларининг асосий 
намоёндалари Массачусет технология институти профессор Эвсей 
Домар (1914) ва Оксфорд университети профессори Роберт Харрод 
(1890-1978) 
ҳисобланади. 
Уларнинг 
назарияси 
(
модели) 
иқтисодиётнинг доим (мўътадил) суръатларда ўсиши динамик 
барқарорлик (илгарилаб бориш) нинг асосий шарти сифатида 
мақсадга мувофиқ эканлигининг умумий қисқача хулосаларларини 
бирлаштиради. Уларнинг фикрича, шундагина ишлаб чиқариш 
қувватлари ва меҳнат ресурсларидан тўла фойдаланишга эришиш 
мумкин. Харрод-Домар моделининг бошқа бир қоидаси бўйича айрим 
параметрлар, чунончи даромадлардаги жамғарма ҳиссаси ва капитал 
қуйилмаларнинг ўртача самарадорлиги узоқ давр мобайнида доим деб 
тан олиниши ҳисобланади. Муаллифлар динамик барқарорлик ва 
доимий ўсишга эришиш автоматик равишда бўлмаслиги, балки 
давлатнинг шунга мувофиқ сиёсати натижасида, яъни давлатнинг 
иқтисодиётга фаол иштироки туфайли рўй бериш мумкинлигини 
таъкидлайдилар. 
Домар ва Харрод моделларидаги фарқ - бошланғич 
позициялардаги айрим кўрсаткичлардир. Масалан, Харрод меделида 
инвестиция ва жамғармалар тенглиги ғояси, Домарда эса пул 
даромадлари (талаб) ва ишлаб чиқариш қувватлари (таклиф) тенг деб 
қабул қилинади. Иккала олим шунга ишончлари комилки, даромад 
ўсишини таъминлашда инвестициялар роли, ишлаб чиқариш 
қувватларининг оширилиши фаолдир, бунда шу нарса кўзда 

---

тутиладики, ўсиши бандликка ёрдам беради, бу эса ўз йўлида, 
корхоналарнинг ярим қувват билан ишлаши ва ишсизликнинг олдини 
олади. Бу Кейнснинг шу соҳадаги концепциясини сўзсиз тан олишдир; 
чунки Кейнс бўйича, иқтисодий жараёнлар инвестиция ва 
жамғармалар орасидаги пропорциялар характери ва динамикасига 
боғлиқ, аниқроқ айтилса инвестицияларнинг илдам ўсиши, баҳолар 
даражаси ўсишига сабаб бўлади, жамғармалар ўсиши эса 
корхоналарнинг тўла ишламаслиги ва ишсизликнинг сабабидир.