Izbullaeva indd

“Маснавий”нинг иккинчи китоби. 
Бу китобда: “Токи 
фойдадан хабар берилмас экан, бандаси қимирламас. Зеро, ул 
144
Ўша жойда. –Б. 56.
145
Жалолиддин Румий. Ичиндаги ичиндадур / Улуғбек Ҳамдам тарж. –Т.: 
Янги аср авлоди, 2003. –Б. 191.

---

1-БОБ. Жалолиддин Румий шахси ва илмий меросини ўрганишнинг педагогик асослари
49
бандасини қимирлатувчи, одамийга хос бир нарсадирким, сўз, 
маслаҳат ана шу хусусидадир”, яъни “Жаноби Ҳақ ҳар нарса-
ни мезони ила берар, ҳисобсиз, мезонсиз бермас”, – дейилади. 
Иккинчи китобда инсоннинг маънавий­ахлоқий шаклла­
нишида иккинчи қадам кўпроқ инсондаги мезон, меъёр, 
сабр, матонат, виждон тушунчалари борасида фикр юри­
тилган
ва у шундай бошланади:
Маснавий назмида юз берди сукут, 
Вақт лозим қондин айрилгунча сут.
Ул ширин сут қондин айрилмайди, то
Этмагунча толеинг фарзанд ато.
Ул Зиёулҳақ Ҳусомиддин бу он 
Маснавийни бурди кўкдин ер томон
146
.
Биринчи китобдан фарқли равишда иккинчи китобда Ру-
мийнинг ҳаёт моҳияти ва унга муносабат борасидаги фикрла-
рининг Шамс воқеасидан сўнг яна жўш урганини кузатиш мум-
кин. Иккинчи китоб анча танаффуслардан кейин яна давом 
эттирилади. Асарда 
“Хаёлдаги ҳилол”, “Илончи воқеаси”, “Ийсо
-
нинг ҳамроҳи”, “Дарвеш ва муттаҳам хизматчи”, “Подшонинг ло
-
чини”, “Халво”, “Сўқир кўзлар”, “Эшак кетди”, “Бир муфлис киши”, 
““Агар...”ли уй”, “Мардум маломати”, “Одамий пинҳон эрур тил 
остида”, “Чанқаган киши”, “Дўстлик”
каби кўплаб ҳикоятлар 
келтириладики, бу ҳикоятлар инсонда иймон-эътиқоднинг 
шаклланишида катта аҳамият касб этади. Китобда бошидан 
охиригача фойдасиз илм борасида сўз юритилиб, шундай дей-
илади:
Уйқу – бедорлик билимлар бирла, ҳой,
Кечса нодон бирла, бедорликка вой
147
.
Бу мисралар мантиқан “Билимли бўлиб ухламоқ билимсиз 
ибодат этишдан афзалдир” ҳадисига муқояса қилинади. Уни 
Румий ўз руҳий ҳолати туфайли маънавий дарслардан бебаҳра 
қолган шогирдларига худди узр сифатида келтиради.
Бир ариқдан, сира оқмайди сув,
Ўзи ичмас, бошқаларга бермас у.
Унда бир оби зилол топмас қарор,
Йўқ яна лабташна, сув ичмоққа зор
148
.
146
Жалолиддин Румий. Маснавийи маънавий / Форсийдан Ўзбекистон халқ 
шоири Жамол Камол тарж. –Т.: “MERIYUS” XHMK, 2010. –Б. 131.
147
Ўша жойда. –Б. 132.
148
Ўша жойда. –Б. 145. 

---