|
Ж
алолиддин
Р
умий
асаРлаРида
юксак
маънавиятли
шахс
таРбияси
40
Г.Т.Қобулниёзова
127
ўз монографиясида Румий ва Ф.Ницше
ижодида руҳий борлиқ масаласининг ўрганилишини қиёсий
таҳлил қилиб, илмий қимматга эга бўлган баъзи фикр-
мулоҳазаларни билдиради. Шунингдек, Румий дунёқарашида
сабр-тоқат ва ирода ҳақидаги масалаларни Ф.Ницше қарашлари
билан қиёслаб таҳлил қилади. Мазкур тадқиқотчининг икки
мақоласи ҳам Румий фалсафий-тасаввуфий қарашларининг
айрим жиҳатларини ёритишда маълум илмий аҳамиятга эга-
дир
128
.
Н.И.Зайнобидинованинг
129
“Жалолиддин Румий тасавву-
фий таълимотида инсон маънавий камолоти масаласи” номли
номзодлик диссертациясида Жалолиддин Румийнинг “Масна-
вийи маънавий” ва “Ичиндаги ичиндадир” асарларини фалса-
фий таҳлил қилиш асосида унинг дунёқарашидаги инсон маъ-
навий камолоти ҳақидаги ғояларнинг ижтимоий-маънавий
ва ахлоқий-тарбиявий аҳамияти ёритиб берилган ҳамда улар-
нинг юксак ахлоқий таълимотлар ривожидаги ўрни кўрсатиб
ўтилган.
Румий ижоди борасидаги изланишларнинг аксарияти фи-
лология, фалсафа, тарих, психология йўналишларида олиб
борилган. Афсуски, шоир ижодининг педагогик жиҳатлари
аниқ, тўлиқ ва яхлит тадқиқ этилган тадқиқотлар деярли уч-
рамайди.
Фалсафа фанлари доирасида
(фалсафа тарихи ва му-
аммолари, тасаввуф (сўфийлик), этика),
филология фанлари
доирасида
(адабиётшунослик, шарқшунослик, лингвистика
(таржимонлик ва шарҳ),
тарих фанлари доирасида
(санъат
тарихи, диншунослик),
психология фанлари доирасида
(пси-
хология муаммолари), деярли
педагогика фанлари доирасида
тадқиқотлар мавжуд. Румийнинг инсон маънавий камолоти
ҳақидаги қарашларини тўлақонли акс эттирувчи бирон-бир
жиддий тадқиқот педагогика фанида ҳанузгача мавжуд эмас.
Румий ижодининг таълим-тарбиядаги аҳамиятини фақатгина
127
Қобулниёзова Г. Мутафаккирлар Ф.Ницше ва А.Бергсоннинг ҳаёт фалса
-
фасида инсон муаммоси. –Т.: Фалсафа ва ҳуқуқ, 2010. –Б. 30–35.
128
Қобулниёзова Г.Т. Румий нигоҳида ирода ва ихтиёр масаласи // Сино.
2001. №23; Қобулниёзова Г.Т., Зайнобиддинова Н.И. Олам хаёл билан
қоимдир // Маърифат. 2003. 6 октябрь.
129
Зайнобидинова Н.И. Жалолиддин Румий тасаввуфий таълимотида ин
-
сон маънавий камолоти масаласи: Фалсафа. фан. номз. дисс... –Тошкент,
2011. –29 б.
1-БОБ. Жалолиддин Румий шахси ва илмий меросини ўрганишнинг педагогик асослари
41
филология, фалсафа фанлари доирасида тўлақонли ўрганил-
ди, деб бўлмайди. Чунки юқорида қайд этилган изланишлар
ва тадқиқотларда Румий қарашларининг таълим-тарбиядаги
ўрни, маънавий-ахлоқий тарбиядаги таъсири тўлақонли кенг
қилинмаган. Уларда педагогик жиҳатдан ташкил қилинадиган
тадқиқотнинг аксарият компонентлари эътибордан четда
қолиб кетган. Ҳар бир соҳада кузатилгани каби педагогика
фани соҳасининг ҳам ўзига хос тадқиқот олиб бориш ва таш-
кил қилиш компонентлари (тизимли ёндашув, комбинатор-
лик, модификация, классификация, концепция, муносабат, мо-
дул, технология, лойиҳалаш), педагогик тадқиқот методлари,
шакл ва усуллари мавжудки, булар шоир ижодини педагогик
жиҳатдан таҳлил қилишда жуда катта аҳамият касб этади ва
булар орқали қуйидаги натижаларга эришиш мумкин:
– таълим-тарбия самарадорлигини ошириш,
– таълимда инновацион технологиялар, яъни маънавий
меросга таянган ҳолда таълимга янги фойдали элементлар
олиб кириш, бунда:
1) таълим тизимининг мақсадига, мазмунига, метод, техно-
логиясига, ташкил этиш шакллари ва бошқарув тизимига,
2) педагогик фаолиятдаги ўзига хослик, ўқув-билиш жараё-
нини ташкил этишга,
3) таълим даражаларини назорат қилиш ва баҳолаш тизи-
мига,
4) ўқув методик таъминотига,
5) тарбиявий ишлар тизимига,
6) ўқув режа ва ўқув дастурига,
7) ўқувчи ва ўқитувчи фаолиятига,
8) натижа,
9) ўқув тарбиявий жараённи бошқариш:
– маънавий-ахлоқий тарбия мазмунини бойитиш,
– шахсда маънавий-ахлоқий тарбияни шакллантириш на-
зариясини ишлаб чиқиш ва талабаларда мавзуга инновацион
ёндашишни шакллантириш, бунда:
1) ўқув жараёнида қизиқтириш,
2) ўзлаштириш кўрсаткичини ошириш,
3) ўқув материалини тушунишни яхшилаш,
4) жамоавий саводхонликни шакллантириш,
5) лойиҳали саводхонлик,
Do'stlaringiz bilan baham: |
