M. A. Raxmatullayev, B. I. Ganiyeva

2.2
 
O‘zbekistondagi axborot-kutubxona muassasalarida 
elektron nashrlardan foydalanishning huquqiy jihatlari 
 
O‘zbekistonda bugungi kunda axborot kutubxonachilik ish 
jarayonlarini avtomatlashtirish va elektron kutubxonalar yaratish bilan 
bog‘liq bo‘lgan axborot muhiti shiddat bilan rivojlanib bormoqda. 
Axborot texnologiyalarining keng qo‘llanilishi elektron ko‘rinishdagi 
axborotning keng tarqatilishi, undan nusxa ko‘chirishning osonligi, 
soddaligi va barchaning bu imkoniyatdan foydalana olishi, nafaqat 
insoniyatning intellektual mehnati mahsuli bo‘lgan asarlar yaratishga, 
balki 
raqamli 
ko‘rinishdagi intellektual mulk oby’ektlarining 
foydalanuvchilari va mulk egalari o‘rtasidagi ixtiloflarning kelib 
chiqishiga ham sababchi bo‘lmoqda.
Ko‘pgina universitetlar, axborot-kutubxona muassasalari o‘zlarining 
elektron resurslarini elektron katalog, to‘liq matn ko‘rinishidagi 
ma’lumotlar bazasi, multimedia ko‘rinishida shakllantirmoqda. Jurnal 
maqolalari, kitoblar, boshqa turdagi asarlarni kiritayotganda ko‘p 
hollarda mualliflik huquqlari bilan bog‘liq savollar tug‘iladi. O‘z 
asarining elektron formatda Internet yoki lokal tarmoq orqali ochiq 
foydalanilishiga yoki sotilishiga muallif rozimi? O‘qituvchi o‘z 
ma’ruzalarini universitet yoki maktab elektron kutubxonasiga taqdim 
etishni xohlaydimi? Ma’lumot bazalarimizga xorijiy mualliflarning yoki 
noshirlarning roziligisiz elektron darsliklar, maqolalar va shu kabilarni 
kiritilishi to‘g‘rimi?
Mazkur muammo bugungi kunda, nafaqat, elektron resurslarni 
shakllantirish ishlarini endi boshlayotgan mamlakatlarda dolzarb. Shuni 
ta’kidlash joizki, xorijiy matbuot va axborot vositalarida rivojlangan 
mamlakatlardagi mualliflik himoyasi masalalari bilan bog‘liq sud 
jarayonlari haqidagi maqolalar tez-tez ko‘zga chalinmoqda. Ko‘plab 
mualliflar global axborot makonida o‘zlarining huquqlari borasida 
fikrlarini bildirmoqdalar.

---

47 
Asarlarni elektron taqdim etishning xilma-xilligi, axborotni 
tarqatishda Internet va telekommunikatsiya vositalarining ulkan 
imkoniyatlari o‘z navbatida asar yaratuvchilari uchun mualliflik 
huquqini himoya qilish muammosini yuzaga keltirdi. Shu munosabat 
bilan 
elektron 
resurlarni 
shakllantiruvchi 
axborot-kutubxona 
muassasalari va boshqa muassasalar mazkur resurslarning mualliflik 
huquqlari himoyalanganligi, ulardan foydalanish huquqiga qanchalik 
ega ekanliklari, respublikamizda mazkur masalaga qaratilgan hukumat 
qarorlari va qonunning mavjudligiga ahamiyat qaratishlari zarur. Bunda 
katta mas’uliyat qimmatli elektron fondlarga ega bo‘lgan va yangilarini 
yaratayotgan axborot-kutubxona muassasalari zimmasiga tushadi.