M. A. Raxmatullayev, B. I. Ganiyeva

Ochiq foydalanishning asosiy afzalliklari nimada?
1.Ilmiy tadqiqotlar haqida xabardorlik 10 va 100 martagacha oshadi. 
Ochiq kirishda maqolalar qancha ko‘p bo‘lsa, demak shunchalik ko‘p 
olimlar repozitariy yoki ochiq jurnallardan foydalanadi. Demak, 
publikatsiyalar, ulardan sitatalar keltirish va ularning barchasi orasidagi 
interval qisqaradi. Bu esa ulardan xabardorlik darajasini oshiradi.
 
2.Tadqiqotlarning takrorlanishidan qochishga yordam beradi. 
Tadqiqotchilar 
yoki 
ularning 
ish 
beruvchilari 
izlanishlarning 
foydasizligini payqab qolishsa, tadqiqotlar yo‘nalishini o‘z vaqtida 
o‘zgartirishlari mumkin.
3.Ilmiy kooperatsiya oshadi. Fanlararo tadqiqotlar uchun keng 
imkoniyatlar paydo bo‘ladi. Oxirgi paytlarda ochiq kirishda va 
kommunikatsiya vositalari tufayli xalqaro ko‘lamli qo‘shma loyihalar 
soni keskin oshib ketdi. Maqolalar mualliflari faol ilmiy va axborot 
almashinuvida ishtirok etib, o‘z nashrlaridan foyda oladilar. Tanlangan 
fan va unga yaqin sohalar bo‘yicha katta hajmdagi bilimlar taqqoslanishi 
hisobiga tadqiqotlarning sifati oshadi. Yanada kengroq kontekstda 
ishlash imkoniyati paydo bo‘ladi. 
4.Ta’lim yanada sifatliroq bo‘ladi. Ochiq resurslarga kirish bilimlar 
chegarasini kengaytiradi, yangi bilimlar anchayin qisqa vaqt ichida 
egallanadi. Shu bois, bundan rivojlanayotgan mamlakatlarning olimlari, 
tadqiqotchilari, o‘qituvchi va talabalari alohida foyda ko‘radilar. Zero 
ular G‘arb mamlakatlarining qimmatli ma’lumotlar bazasiga kirish
imkoniyatiga ega emaslar. 

---

140 
Ochiq resurslarga kirishning turli shakllari mavjud. Masalan, ochiq 
litsenziyalar, jumladan, Creative Commons Attribution litsenziyasi tekin 
ochiq kirish va nashrga imkon beradi. Bu «Gold Open Access» 
strategiyasi sifatida barchaga ma’lum. Ayrimlar nashr mualliflaridan o‘z 
ishlari uchun to‘lov talab qilishadi. Qolganlar faqat ko‘ngillilar 
faoliyatiga suyanishadi. Ayrim jurnallar OD jurnallari jumlasiga 
kirmasada, lekin ular maqola mualliflariga chop ettirayotgan 
maqolalarining nusxalarini institut arxivida saqlashga ruxsat beradilar. 
Bu strategiya «Green Open Access» deb ataladi. Bunday tipdagi 
jurnallar mualliflarga o‘z ishlarini Ijtimoiy ilmiy tadqiqot tarmog‘i 
(
http://www.ssrn.com
), O‘z-o‘zini arxivatsiyalash bo‘yicha mualliflik 
huquqi 
siyosati 
jurnali, 
Sherpa 
RoMEO 
(
http://www.sherpa.ac.uk/romeo/
)
kabi 
ijtimoiy 
ixtisoslashtirilgan 
arxivlarda saqlash huquqini beradi. Ko‘pgina jurnallar mualliflarga hali 
chop etilmagan maqolalarini erkin foydalanish arxivlarida saqlash 
huquqini beradi.
AQSHdagi eng katta U.S.