T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

 
Statika
– jismlar tizimi, to’plamining muvozanat holati qonunlarini o’rganadi. 
b.
Moddiy nuqta. Absolyut qattiq jism. Fazo va vaqt 
 
Klassik mexanikada o’rganiladigan eng sodda ob’ekt moddiy nuqta hisoblanadi. 
 
Moddiy nuqta
deb, ma’lum massaga ega bo’lgan, o’lchami o’rganiladigan 
masofalarga nisbatan juda kichik bo’lgan jismga aytiladi. 
Moddiy nuqta tushunchasi abstraktdir. Masalan, *Yerning o’lchami Quyoshgacha 
bo’lgan masofaga nisbatan juda kichik bo’lgani uchun, Quyosh atrofidagi harakatida uni 
moddiy nuqta deb faraz qilish mumkin. Bunda Yerning butun massasi uning geometrik 
markazida mujassamlangan, deb hisoblanadi. 
Jismlar biri-biri bilan o’zaro ta’sirlashganda ularning shakli va o’lchamlari o’zgarishi 
mumkin. 
Har qanday sharoitda deformatsiyalanmaydigan jism 
absolyut qattiq jism
deb ataladi
. 
Qattiq jismning qismlari yoki ikki nuqtasi orasidagi masofa o’zgarmasdir. **Qattiq 
jismlarning istalgan harakati ilgarilanma va aylanma harakatlar majmuasidan iborat. 
 
Ilgarilanma harakat
 
– bu shunday harakatki, unda harakat qilayotgan jism bilan 
mustahkam bog’langan istalgan to’g’ri chiziq boshlang’ich holatiga nisbatan parallelligini 
saqlab qoladi. 
 
Aylanma harakat
– bu harakatda jismning barcha nuqtalarining harakat 
traektoriyalari aylanalardan iborat bo’lib, ularning markazi esa aylanish o’qi deb ataladigan 
to’g’ri chiziqda yotadi. 
 
Jismlar harakatini tekshirishda, ularning vaziyatini boshqa, shartli ravishda 
qo’zg’almas deb qabul qilingan jismning holatiga nisbatan aniqlash kerak.
Jismlarning fazodagi vaziyatini aniqlashga imkon beradigan, qo’zg’almas jism bilan 
bog’langan koordinatalar tizimi 
fazoviy sanoq tizimi
 
deb ataladi.
_________________________________ 
1
* -
belgisi bilan mustaqil ta`limga ajratiladigan mavzular belgilanadi
1
** - belgisi bilan mustaqil ta`limga ajratiladigan boblar belgilanadi

---