1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

Қурилиш жараѐнининг биосфера таркибий қисмларига салбий 
таъсирлари ва уларни камайтириш қуйидагилардан иборат:
1. Гидросферага бўладиган таъсир асосан ер қазиш ишларидан чиққан 
сувларни тиндириб кейин ирригацион тизимга қуйиш талаб қилинади. 
2. Атмосферага бўладиган таъсирлар ифлосланиш, шовқин, чанг. Бу 
таъсирлар қурилиш босқичида амалга ошади. Ифлосланиш ҳар хил 
техникаларнинг ҳаракати, ишлаши жараѐнида содир этилади. Тупроқни 
юмшатиш, қазиш, тўлдириш, текислаш, портлатиш ишларида чанг 
кўтарилади ва атроф-муҳитга шовқин тарқалади. 
3. Литосферада асосий таъсир тупроқ ресусрларига бўлиб, бунда 
тупроқнинг унумдор қатламига зарар етади ва маълум даражада 
ифлосланади. Бунинг олдини олиш учун иш жараѐнида сувдан фойдаланиш 
ва намлик етарли шароит бўлиши керак. 
Биосферага бўлган таъсир қурилиш жараѐнида ва фойдаланиш даврида юз 
беради. Шовқин-сурон ҳайвонларни майдон (ареал)ларини ўзгартиришга сабаб 
бўлади. Бунинг олдини олиш учун аввал шу ердаги ҳайвонларнинг 

---

117
 
физологиясини ўрганиш лозим. 
16-расм. Қурилишдаги қувурларнинг ерга таъсири.
 
Қурилишдаги қувурларнинг ерга таъсири.
Ер юзасида ҳар хил 
муҳандислик коммуникация (газ, сув, нефт, иссиқлик канализация қувурлари, 
электр, телефон кабеллари ва б.қ.) қувурларни ѐтқизиш тупроқ ҳолатига салбий 
таъсир этиб, тупроқдаги биологик жараѐнларни бузади ва ифлослантиради. 
Ётқизилган кабеллар атрофидаги тупроқ таркиби бузилади, тупроқдаги 
микроорганизмлар нобуд бўлади, ўсимликлар қурий бошлайди (16-расм). 
Маълумотларга кўра, газ қувурлари атрофидаги 100 метр тупроқ 
заҳарланса, иссиқлик қурувлари 24 метр бўлган жойда тупроқни қуритиб, сув 
тартибини бузади, тупроқдаги микроорганизмлар нобуд бўлишига, 
ўсимликларнинг қуришига олиб келади.