Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

Бозор механизми – бозор иқтисодиётининг 
фаолият қилишини тартибга солишни ва иқтисодий жараёнларни уйғунлаштиришни 
таъминлайдиган дастак ва воситалар. 
Бозорнинг иқтисодий мазмунини очиб беришда унинг объекти ва субъектини ажратиб 
кўрсатиш лозим бўлади. 
Бозор объекти – айирбошлаш муносабатларига жалб қилинган 
иқтисодий фаолият натижалари ва иқтисодий ресурслар, товар, пул ва унга 
тенглаштирилган молиявий активлар. 
Ҳозирги шароитда озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалик маҳсулотлари дўконлари, 
автомобилга хизмат кўрсатиш станцияси, бензин қуйиш шахобчалари, саноат товарлари 
дўкони, тижоратчиларнинг савдо шахобчалари, турли хил супермаркетлар, йирик савдо 
марказлари ва савдо ярмаркалари, умумий овқатланиш шахобчалари бозорнинг одатдаги 
кўринишлари ҳисобланади. Фонд биржалари, валюта бозори, дон биржалари ва аукцион 
кабилар бозорнинг юқори даражада ривожланган кўринишларидир. 
Бозор субъекти – айирбошлаш муносабатлари қатнашчиси. 
Бозор субъектлари икки 
гуруҳга – сотувчи ва харидорларга бўлиниб, улар бозор муносабатларининг турли 
вазифаларини бажаради. Сотувчилар бозорга товар ва хизматларни таклиф этади, харидорлар 
эса уларга талаб билдиради. 
Бозорнинг асосий вазифаси ишлаб чиқарувчилар томонидан яратилган товар ва 
хизматларни, иқтисодий ресурсларни истеъмолчиларга етказиб беришдан иборатдир. 
Бу ерда бозор ишлаб чиқариш билан истеъмолни бир-бирига боғлайди, ишлаб чиқарилган 
товар ёки хизмат ўз истеъмолчисини топади. Бунда бозор воситачи бўлиб хизмат қилади. 
Бозорда қиймат шакллари алмашади. У қийматни товар шаклидан пул шаклига айлантиради. 
Бозор иқтисодиётни тартибга солиб туриш вазифасини талаб, таклиф, рақобат ва 
нархлар ёрдамида бажаради. 
У ўзида талаб ва таклифни жамлаб, бу билан нимани, қанча 
миқдорда ва қайси вақтда ишлаб чиқариш кераклигини аниқлаб беради. Бозор нарх 
воситасида иқтисодий ресурсларни товарларга талаб камайган тармоқлардан талаб ортган 
тармоқларга оқиб келишини таъминлайди.