Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

“Иқтисодиёт назарияси" фани
 
Ўқув-услубий мажмуа
 
283 
–
валюта муносабатларини тартибга солувчи давлатлараро муассасалартизими. 
Бундан кўринадики, миллий ва халқаро валюта тизими унсурлари деярли бир хил 
бўлиб, улар фақат ташкил этилиши, амал қилиши ва тартибга солиниши миқёслари 
жиҳатидан фарқланади. 
Жаҳон 
валюта 
тизими 
ўзининг 
ривожланишида учта босқичдан ўтди ва уларнинг 
ҳар бирига халқаро валюта муносабатларини 
ташкил қилишнинг ўз типлари мос келади. 
Биринчи босқич 
1879-1934 йилларни ўз ичига 
олиб, бунда 
олтин стандарт 
сифатидаги валюта 
тизими устунликка эга бўлган. 
Иккинчи босқич 
1944-1971 йилларни ўз ичига олиб, бунда 
олтин- 
девизли 
(Бретон-Вудс тизими деб номланувчи) 
тизим устунликка эга бўлган. Бу икки тизим қайд қилинадиган валюта курсларига 
асосланган. 
Учинчи босқич
, яъни ҳозирги даврда амал қилувчи жаҳон валюта тизими 1971 
йилда ташкил топган бўлиб, бу тизим 
бошқариладиган, сузиб юрувчи валюта тизими 
номини олди. Чунки давлат кўпинча ўз валюталарининг халқаро қийматини ўзгартириш 
учун валюта бозорининг фаолият қилишигааралашади. 
Олтин стандарт тизим қайд қилинган валюта курсининг мавжуд бўлишини кўзда 
тутади. Банклар ўзлари чиқарган банкнотларни олтинга алмаштирган. Олтинни эркин 
чиқариш ва киритиш Халқаро тўловларни мувофиқлаштириш воситаси бўлиб, хизмат 
қилган. Мамлакат учта шартни бажарса олтин стандарт қабул қилинган, деб ҳисобланган, 
яъни: а) ўз пул бирлигининг маълум олтин мазмунини ўрнатади; б) ўзининг олтин заҳираси 
ва пулнинг ички таклифи ўртасидаги қаттиқ нисбатни ушлаб туради; в) олтиннинг эркин 
экспорт ва импортига тўсқинлик қилмайди. Олтин страндарт пул бирлигининг олтин 
мазмуни нисбатига асосланади. Олтин стандарт шароитида, турли мамлакатлар пул 
бирлигининг нисбати уларнинг расмий олтин мазмуни бўйичаўрнатилади. 
Ҳар қандай валюта тизимининг 
энг муҳим таркибий қисмларидан 
бири валюта курси ҳисобланади.