Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

“Иқтисодиёт назарияси" фани
 
Ўқув-услубий мажмуа
 
252 
ва ажралиш коэффициенти, даромад танқислиги, тирикчилик минимуми, қашшоқлик 
даражаси, оила пул даромадларининг харид қобилияти каби тушунча ва категориялар пайдо 
бўлди. 
Учинчидан, 
даромадлардан фойдаланишнинг янги йўналиши пайдо бўлди: мажбурий 
тўловлар ва бадаллар, чет эл валютаси, қимматли қоғозлар ва шахсий мулкни сотиб олиш 
учун харажатлар, тижорат банкларига қўйилмалар шулар жумласидандир. 
Аҳолининг ёлланиб ишловчи қисми оладиган даромадларининг асосий улушини 
иш 
ҳақи 
ташкил этади. Даромаднинг бутури истиқболда ҳам пул даромадлари умумий 
ҳажмининг шаклланишида ўзининг етакчи ролини сақлаб қолади. 
Аҳоли пул даромадлари даражасига давлат ёрдам дастурлари бўйича тўловлар 
сезиларли таъсир кўрсатади. Бу манбалар ҳисобига пенсия таъминоти амалга оширилади ва 
турли хил нафақалартўланади. 
Аҳолининг 
молия-кредит тизими 
орқали олинадиган пул даромадлари қуйидагилардан 
иборат: 
-
давлат суғуртаси бўйича тўловлар; 
-
шахсий уй қурилишига ва матлубот жамияти аъзоларига банкссудалари; 
-
жамғарма банкидаги омонатлар бўйича фоизлар; 
-
акция, облигация қийматининг ўсишидан олинадиган даромад ва заём бўйича 
тўловлар; 
-
лотерея бўйичаютуқлар; 
-
товарларни кредитга сотиб олиш натижасида пайдо бўладиган вақтинча бўш 
маблағлар; 
-
ҳар хил турдаги компенсация тўловлар ваҳ.к. 
Аҳоли даромадлари уларнинг турмуш даражасига бевосита таъсир кўрсатади. 
24.2.
 
Даромадлар тенгсизлиги ва унинг даражасинианиқлаш 
 
Дунёдаги барча мамлакатлар аҳоли жон бошига тўғри келадиган ўртача даромадлар 
даражаси билан бир-биридан кескин фарқланади. Бу турли мамлакатлар аҳолисининг 
даромадлари даражаси ўртасида тенгсизлик мавжудлигини билдиради. Шу билан бирга 
алоҳида олинган мамлакатлар аҳолисининг турли қатлам ва гуруҳлари ўртача даромадлари 
даражасида ҳам фарқ мавжуд бўлади. Мамлакатнинг иқтисодий ривожланиши даражаси ҳам 
даромадларидаги фарқларни бартараф эта олмайди. 
Ўз-ўзидан аниқки, иқтисодий ўсиш даромадларнинг кўпайишига олиб келади. Бунда 
бутун аҳоли даромадлари мутлақ миқдорда аста-секин ўсиб боради. Даромадларнинг мутлақ 
миқдори кўпайиб борса-да, ҳар доим ҳам даромадлар тенгсизлиги даражасига таъсир 
кўрсатмаслиги мумкин. Даромадлар тенгсизлиги даражасини миқдорий аниқлаш учун жаҳон 
амалиётида