|
XIX asrning oxiri – XX asrda G’arbiy Yevropa, AQSh, Rossiyada reformatorlik pedagogikasi va uning asosiy
yo’nalishlari
Reformatorlik pedagogikasining asosiy yo’nalishlari: 1. Mehnat maktablari tarafdorlarining harakatlari. 2. Harakatlar
pedagogikasi. 3. Badiiy tarbiya. 4. Individual pedagogika. 5. “Fuqarolik tarbiyasi” pedagogikasi. Reformattorlik pedagogikasining
ijtimoiy-iqtisodiy omillari: 1. Ishlab chiqarishning murakkab texnika bilan ta’minlanishi. 2. Tabiiy-matematik kadrlar jamoasiga
bo’lgan ehtiyoj. 3. Malakali raqobatbardosh ishchilarga bo’lgan ehtiyoj. • Nemis pedagogi Georg Kershenshteynerning pedagogik
nazariyasi: 1. Maktab bolalarning ikkita ehtiyojini qonoqtirishi zarur: idrok etish va ijod qilish. 2. Nafaqat so’z, kittob yordamida,
balki amaliy tajriba vositasida o’rganish zarur. 3. Ko’pchilik bolalarning qo’l mehnati – ularning har tomonlama rivojlanish
maydoni. 4. “Faqat kitob emas, balki ijodiy ish bolalarni uyqu va lanjlikdan xalos ettuvchi”. 5. Mehnat maktabida o’qitishning
asosiy metodi: ximiya, fizika fanlari bo’yicha laboratoriyalarda, metal, daraxtlarga ishlov beradigan amaliy mashg’ulotlarda, jonli
burchaklarda, rasm chizish sinflari, yer maydonchalaridagi musttaqil ishlar. 6. Maktab ishida “ma’naviy umumiylik” uning ijtimoiy
ahamiyati. Asari: ”Kelajak makttabi–mehnat maktabi”.
4.
Pedagogik kasbi o‘z mohiyatiga ko‘ra individualdir
. Har bir pedagogning hayotiy o‘rni o‘z ishining ustasi bo‘lishi, usta
(master) juda ilg‘or, bilimdon yoki o‘z ishini mohirlik bilan bajaruvchi deb ifodalanadi. Pedagoglik mahorati uning faoliyatida
ko‘rinadi. Pedagog eng avvalo, pedagogik jarayon qonuniyatlari va mexanizmlarini yaxshi egallagan bo‘lishi lozim. Shu ma’noda
pedagogning
umumlashgan malakalari
, uning pedagogik texnikasi katta ahamiyatga ega. Mahorat – bu alohida qudrat. Yuqori va
kichik darajada usta bo‘lish mumkin emas. Mahoratga erishish ham, erishmaslik ham mumkin. Haqiqiy usta mehnat faoliyati
chog‘idagina go‘zaldir. Pedagogik mahoratga erishish pedagogning muayyan shaxsiy sifatlari bilan amalga oshadi. Pedagogik
mahorat yuksak darajada pedagogik faoliyatining taraqqiy etishini,
pedagogik texnikani egallashni
, shuningdek, pedagog
shaxsi,
uning tajribasi
, fuqorolik va kasbiy mavqeini ifodalaydi. Pedagogik mahorat kategoriya sifatida o‘zining ilmiy asoslariga
ega. So‘nggi yillardagi ilmiy yondashuvlar bu holatga nisbatan quydagicha xulosa qilishga imkon berdi: pedagogik mahorat kasbiy
faoliyatdagi induviduallikning yorqin ko‘rinishi sifatida tushuniladi. Pedagogik mahorat kategoriyasi kasbiy faoliyat nuqtai
nazaridan kishi induvidualligini xarakterlaydi. Xo‘sh pedagogik mahorat nima? Uning mohiyati nimadan iborat? Unga qanday
erishsa bo‘ladi? Hozirgi zamon pedagogika va psixologiya sohasidagi ilmiy manbalarda pedagogik mahorat tushunchasiga nisbatan
turlicha izohlarga duch kelamiz. Bu tushuncha mohiyatining aniqroq ta’rifi “Pedagogik ensiklopediya”da berilgan bizningcha,
boshqalarga nisbatan bu ta’rif pedagogik mahorat mazmun – mohiyatini ancha to‘g‘ri yoritadi.
5.
O‘qituvchi tarbiyalanuvchilarning o‘zaro tarbiyaviy ta’sirga
ega ekanliklarini
, ularning o‘zaro kommunikativ munosabatlari
hamda faoliyatlari o‘rtasidagi bog‘lanishning mavjudligi, uning samaradorligini belgilashini unutmasligi shart. O‘qituvchi sinf
jamoasiga va alohida tarbiyalanuvchiga pedagogik ta’sir ko‘rsatishida muvaffaqiyatlarga erishishi uchun, o‘quvchilar orasida o‘zaro
pedagogik munosabatlar tizimini oqilona rejalashtirishi va psixologik muhitni ijobiy tomonga o‘zgartirishi lozim. To‘g‘ri tashkil
etilgan va har jihatdan mukammal bo‘lgan, yosh avlodning
qalbi va ongini asrashga
, ularni milliy va umumbashariy qadriyatlar
ruhida tarbiyalashga qaratilgan pedagogik munosabatlar tizimini tashkil etish uchun o‘qituvchi har bir o‘quvchi ruhiyatini chuqur
bilib olishi, ularning ichki imkoniyatlaridan xabardor bo‘lishi,
axborot berishi
, fikr almashishi, ular qayg‘usini, tuyg‘ularini
tushunishi va hamdard bo‘lishi zarur. Pedagogik munosabatda muvaffaqiyatlarga erishish uchun o‘qituvchi:
o‘quvchilar bilan bo‘lajak munosabatni
modellashtira olishi
;
munosabatda bo‘ladigan sinf jamoasi xususiyatlarini oldindan bilishi;
bevosita samimiy va hamjihatlikka asoslangan munosabat o‘rnatish;
munosabatda ustunlikka ega bo‘lib, uni demokratik talablar asosida
oqilona boshqarish
;
munosabatning ijobiy va salbiy jihatlarini uzluksiz tahlil etib borishi lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: |
