Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин Муҳаммад Бобур номидаги

Ключевые слова:
Археология, плейстоцен, голоцен, антропоген, 
териофауна, млекопитающие 
Annatation: 
This article provides information about the state of 
archaeopaleozoological study of individual, main species of artiodactyls off the 
Anthropogenic 
era.The 
article 
presents 
the 
characteristics 
of 
the 
archaeological,paleozoological and modern zoological state of each species.We 
believe that this information serves to enrich knowledge about the wild 
artiodactyls living in Uzbekistan, about the formation of their fauna in the 
anthropogenic environment,their ecology, range and significane. 
Key words
: Archaeology, Pleistocene, Holocene, anthropogen, teriofauna, 
mammals 

---

17 
Sut emizuvchi hayvonlar sinfi organik olamda xususan, hayvonot olamida 
eng yuqori darajada rivojlagan guruhi bo’lib hisoblanadi.Sut emizuvchilar ustki 
toshko’mir va perm davrida paydo bo’lgan darrandasimon (Theromorpha) sudralib 
yuruvchilardan kelib chiqqan. 
Sut emizuvchilar sinfi -Mammalia 3 ta kenja sinfdan iborat. 
1.
Kenja sinf Prototheria-birlamchi darandalar 
2.
Kenja sinf Metotheria-sodda darandalar 
3.
Kenja sinf Eutheria-yuksak darandalar 
Yuksak darrandalarning antropogen davri hayvonot dunyosi ayniqsa, 
e’tiborga molik. Antropogen davri sut emizuvchilarga ta’lluqli suyak ashyolar 
asosan qadimgi yotqiziqlardan va arxeologik manzilgohlardan topib o’rganilgan. 
O’zbekistonda antropogen davriga ta’lluqli osteologik ashyolarga boy 
manzilgohlar qatoriga: Selung’ur, Ko’lbuloq, Obiraxmat, Qo’tirbuloq, 
Omonqo’ton, Teshiktosh, Ochilg’ori, Sapollitepa, Jarqo’ton Afrosiyob va boshqa 
100 ga yaqin manzilgohlarni aytib o’tish mumkin.Yuqorida qayd qilib o’tilgan 
manzilgohlardan sut emizuvchilarga ta’lluqli 130 dan ortiq hayvon suyak 
qoldiqlari aniqlab o’rganilgan (Botirov, 1995; 1987). Topib o’rganilgan suyak 
qoldiqlar ichida tuyoqlilarga ayniqsa juft tuyoqlilarga tegishli suyak ashyolar 
alohida o’rin tutadi. 
Juft tuyoqlilar hayvonot olami va insoniyat tarixida muhim ro’l o’ynagan 
hayvonlar bo’lib ularning bazi bir qadimgi turlari haqida ma’lumotlarni keltiramiz.