Biologiya (2) — копия cdr

Daraja 1: bitli uzatish darajasi 
Bitli uzatish darajasi (ingl. Physical Layer) fizik vositalari yordamida bit ma’lumotlarini 
uzatish muammolarini hal etadi. 

---

44
Ma’lum bir uzatish vositalarini maxsuslashtirish bilan boshlanadi (misli kabel, yoriq 
to‘lqinli kabel, havo), shtekkerli ulanishlarning aniqlash va h.k. Bu darajada qanday qilib 
bir uzatilishini hal etish lozim? Nimani ko‘zda tutmoq kerak?
Barcha informatika 0 va 1 oralig‘idagi yechiladigan farqiga qurilgan. “Rost va yolg‘on” 
oralig‘iga. Bu axborotli birlik bit deb ataladi.
Tushunarligi, uzatish vositalarga, masalan, miс kabeliga elektr uzatish bo‘lganida, 
yoki havo radio uzatish bo‘lganda, 0 va 1 miqdorlari noma’lum bo‘ladi. Shuning uchun 
har bir vositaga Ma’lumotlar miqdorini kodlashni ixtiro qilish kerak, Masalan, Ma’lum 
bir muddatga hisoblangan tok impulsining ma’lum bir kuchlanishga yoki ma’lum bir 
chastotali radio to‘lqiniga muljallangan.
Shunday qilib, bitli uzatish darajasi, asosan, mexanik va elektrotexnik muommolarini 
hal etadi. Lekin Bu daraja bo‘yicha boshqa bilim talab qilinmaydi deganligini bildirmaydi. 
Ma’lum bir arxitektura – texnik qarorlarni tanlaganda, ko‘pincha birdaniga tarmoq 
xususiyatlari va cheklashlari o‘rnatiladi va keyinchalik ularni o‘zgartirish mumkin 
bo‘lmaydi. Noto‘g‘ri qarorlar ko‘p mablag‘ ketkazishga olib keladi, chunki ko‘pincha 
apparatli ta’minlanishni bir qismi boshqa materiallar bilan almashtarishga to‘g‘ri keladi. 
Har xil tarmoqlar turini, Ethernet bo‘lsin, estafetali halqalar bo‘lsin va h.k. o‘zining ildizlari 
daraja 1 da bo‘ladi va apparatli ta’minlanishni ma’lum bir qarorlari bilan zich bog‘langan. 
Daraja 2: himoyalash darajasi
 
Agar daraja 1 faqat bitlar oqimiga tegishli bo‘lsa, unda himoyalash darajasida (ingl. Data 
Link Layer) ma’lumotlar axborotli kadrlar (Frames) deb nomlanishga umumlashtiriladi. Har 
bir axborotli kadr boshlanishiga bitlarning ma’lum bir ketma – ketligi joylashadi, oxirida 
– boshqasi. Bir axborotli kadr ichida keyinchalik boshqariladigan axborot qoldirilishi 
mumkin. 
Bir axborotli kadr bir necha yuzlardan bir necha minggacha baytlarni qamrab olishi 
mumkin. 
Tasdiqlanuvchi kadr yordamida (Acknowledgement Frame) axborotli kadrni 
yuborgandan keyin, qabul qiluvchining axborotli kadrni to‘g‘ri olinganligi to‘g‘risida 
tasdiqlash kelib chiqаdi. Axborotlini yuborilganiga o‘xshab, tasdiqlovchi kadrda ham 
halaqit qiluvchilar paydo bo‘lishi mumkin. Yana shunaqa holat bo‘lishi mumkinki, qabul 
qiluvchi yuboruvchi (yoki bir nechta yuboruvchi) ma’lumotlari bilan “to‘ldirib tashlagan” 
bo‘ladi va buncha ko‘p yu-borilgan paketlarni to‘g‘ri qabul qila olmaydi. Shunaqa muammo, 
“oqim nazorat” deb ataladi va himoyalash darajasida xam uchraydi. 
Bitli uzatishni strukturalanmagan darajasi bilan taqqoslaganda, uzatishni to‘liq 
huquqli himoyasi bu yerda hozir bo‘lib turibdi, gohida tajribali administrator va ixtirochilar 
tomonidan baholanmaydi. Baholanmaslik sababini shundan qidirish kerakki, yuqoriroq 
darajalarda ham himoyalash mexanizimlari bor, ular himoyalash darajasiga ishonch 
qozonmaydi. Lekin, ko‘p ilovalarga bu himoyalash mexanizmlari yetarli, bu yana bir 
marotaba himoyalash darajasini ajoyib ishlashini tasdiqlaydi. 

---

45