Муаммолари республика илмий-амалий конференцияси материаллари

Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1.Приходко О.И. Азамакротциклічні комплексмиди и никеляс гетеротциклічними 
заместителями и их взаимодействие с молекулами гостями: Автореф. дис... канд. хим. наук. - 
К.: 2004. - 18 с. 
2.Замилатсков И.А., Савинкина Е.В., Палкина К.К. Комплекс иодида кадмия с амидами 
и иодом: получение, ИК-спектр и строение Х Международная научно-техническая 
конферентсия "Наукоемкие химические технологии-2004": Тез.докл.- Волгоград, 2004. - том 
1.- С. 376-377. 
SFERIK SHAKLDAGI TITAN DIOKSIDINING SINTEZI  
Tursunov F.X., *Raxmonov J.A. 
Samarqand Davlat Universiteti, Samarqand sh. Oʻzbekiston 
Xitoy Fanlar Akademiyasi tadqiqotchisi, Pekin sh. Xitoy 
 *Oʻzbekiston Milliy Universiteti 
[e-mail] 
Titan dioksidi kimyo sanoatida, tibbiyotda va xalq xoʻjaligining turli sohlarida 
keng qoʻllaniladi. Ishlab chiqarilgan titan dioksidining koʻp miqdori, rangli boʻyoq va 
pigment sifatida, yogʻli boʻyoq va emal ishlab chiqarishda ishlatiladi. Titan 
dioksidining keng qoʻllanilishining sabablardan biri uning katalitik va fotokatalitik 
xossalarining oʻziga xosligidir. Ular kataliz jaryonlarida ishlatilishi mumkin.
Oxirgi 
oʻtgan oʻn yillar davomida turli morfologiyadagi titan dioksidining sinteziga katta 
e’tibor qaratilmoqda. Titan dioksidi sintezida titanning noorganik birikmalari, 
masalan xloridi yoki titan alkooksidlari keng ishlatiladi. Sintez jarayoniga hosil 
boʻlayotgan nanozarrachalarni morfologiyasini boshqarish, haqidagi malumotlar 
toʻlaligicha tadbiq etilmagan. Zarrachalaring morfologiyasi ularning fizik-kimyoviy 
xossalariga tasir etuvchi omil hisoblanadi. Shundan kelib chiqqan holda, mazkur 
ishda sferik titan dioksidi zarrachalarini oddiy sharoitda sintezi muhokama qilingan. 
Titan dioksidining sintezi zol-gel usulida olib borildi va jarayonida tasir etuvchi 
omillar oʻrganildi. 
Titan tetrabutoksididan zol-gel texnologiyasi asosida xona haroratida TiO
2
nanozarrachalari sintez qilindi. Titan tetrabutoksidi suv bilan ta’sirlashganda juda tez 
reaksiya boradi va hosil boʻlayotgan zarrachlar agregatlanib natijasida turli 
morfologiydagi zarrachalar hosil boʻladi. Chunki zol-gel jarayonida sodir boʻladigan 
ikki jarayon magʻizlanish va oʻsish bosqichlari ikki guruhga boʻlinmaydi. Shu 

---

62 
jarayonlarni inobatga olgan holatda gidroliz jarayonini sekinlashtirish natijasida 
sferik morfologidagi zarrachalar sintez qilindi. Glikollar titan alkooksidlarining 
gidrolizini sezilarli darajada sekinlashtirilishi aniqlandi. Sintez qilingan TiO
2
nanozarrachalari skanerlovchi elektron mikroskopi yordamida tahlil qilindi va 
olingan natija 1-rasmda keltirilgan
.