Harakatlarni bajarishni, eng ko‘p ko‘rgazmalilikka erishishda to‘xtatish va xohlagan joyida yana ishga

3. Ta‘lim jarayonida o’quvchilarni rag’batlantirish va tanbeh berish usullari.
O’quv faoliyatini rag’batlantirish deb kishining aktiv faoliyatga bo’lgan tashqi mayliga 
aytiladi. Shu boisdan rag’batlantirish - o’qituvchi faoliyatining muhim omili hisoblanadi. Ammo 
rag’batlantirish kishining faoliyatga bo’lgan ichki mayliga ta‘sir qilgandagina real maqsad sari 
undaydigan kuchga aylanadi. Shu bilan birga yana bunday ichki undash faqat tashqi rag’batlantirishlar 
ta‘siridagina emas, balki o’quvchilarning o’z-o’zining ta‘sirida ham, uning oldingi tajribasi, ehtiyojlari 
va hokazolar ta‘sirida yzaga keladi.
O’qishga qiziqishni rag’batlantirish turlaridan biri - o’qishda ma‘lum qiyinchilik sezayotgan 
o’quvchilarga muvaffaqiyatli vaziyatlarni yaratishdir. Rag’batlantirish o’quvchi-talabaning ko’nglini 
ko’taradi, unga quvonch keltiradi va uni yanada yaxshiroq o’qishga undaydi. Rag’batlantirish yo’llari 
bu yaxshi baho qo’yish, maxsus tanlangan topshiriqlar berish, fotosuratlarini maxsus rag’batlantirish 
oynalariga ilish kabilardir. Muvaffaqiyatga erishish vaziyatini o’quvchining oraliq harakatlarini 
rag’batlantirish, ya‘ni uni yangi zo’r berishlarga maxsus undash yo’li bilan ham tashkil qilish mumkin. 
Muvaffaqiyat vaziyatlarni yaratishda u yoki bu topshiriqlarni bajarish jarayonida qulay ma‘naviy-ruhiy 
muhitni ta‘minlash muhim o’rin egallaydi.
Rag’batlantirish va tanbeh berish usullari o’ziga xos xususiyatlarga egadir. Masalan, baho 
bilan rag’batlantirish, maxsus tanlangan topshiriqlar berish yo’li bilan o’qishdagi muvaffaqiyat 
vaziyatini yaratish, imtiyozli stipendiyalar tayinlash, tajriba va laboratoriya ishlarini tayyorlashda 
qatnashish, ekranlarni jihozlashlari orqali rag’batlantirish; bilimlarni jamoatchilik tomonidan ko’rish 
yakunlariga qarab rag’batlantirish va hokazolar.
O’qishga doir tanbehlar: dars paytidagi og’zaki tanbeh berishlar, bahosini pasaytirib qo’yish, 
ish daftariga yozishlar, xatolarni ko’rsatish, koyish va boshqa usullar orqali qo’llaniladi. Koyish hamda 
jazolashning boshqa turlarini qo’llash o’qitish usulida istisno hol, chunki bu usul eng so’nggi ilojsiz 
chora hisoblanadi. Maktabda, shuningdek barcha ta‘lim muassasalarida o’quvchi-talabalarga tan jazosi 
berish, o’zlashtiraolmagani uchun uni haqorat qilish, shaxsiga tegish, yomon iboralar bilan so’kish aslo 
mumkin emas. Pedagogik faoliyatda bu kabi usullardan foydalanish nojoiz sanaladi.