|
IN N O V A TSIO N P E D A G O G IK A T U S H U N C H A S I
Respublikam izda oliy (o'rta m axsus. kasb-hunar. maktab) t a i i m i
tizim ida faoliyat ko'rsatayotgan professor-o'qituvchilarni m alaka oshi
rish kurslarida ilg*or pedagogik va axborot texnologiyalari bo'y icha
vangi bilim lar tizimi bilan qurollantirishni uzluksiz tashkil etish davr
talabidir.
Innovatsion pedagogika
- hozirgi davrda norasm iy fan sifatida
m a i u m b o lg a n , biroq k u n savin butun jahon soha m utaxassislarining
e'tiboriga tushib, jadal rivojlanib borayotgan bilim lar tizimidir.
Hozirgi davrda t a i i m sohasiga yangi vo'nalishga ega b o l g a n in n o
vatsion pedagogika fani kirib keldi. Innovatsion pedagogika atamasi
G 'a rbiy Yevropa va A Q SH da 1960-yillarda paydo b o id i. Innovat
sion pedagogika va innovatsion faoliyat haqida O.N. Gonobolin,
V.A. Slastenin, N.V. K uzm ina, A .I.H erva nov va boshqalar ilmiy tadqi
qot ishlari olib borganlar. Innovatsion pedagogika nazariy va amaliv
m u am m o la rn i hal etish uchun asos qilib olingan. A m e rik a lik inno-
vatsivachi E. Rodjers tom onidan yangilik kiritishning ijtimoiy-psixo-
logik juhatlari ishiab chiqilgan. U yangilik kiritish jarayoni qatnashchi-
larining tasnifi, ularning yangilikka b o l g a n m unosabati va boshqalarni
ko'rsatgan. Ilmiy vocnalishlarda yangilik va innovatsiya tushunchalari
70
farqlanadi. Yangilik - bu vosita, yangi metod, metodika, texnologiya va
boshqalardan iborat.
T a i i m sohasida innovatsion pedagogika shakllanib, rivojlanib
bormoqda. M a z k u r yangi fan haqida olimlar tom onidan jiddiy fikrlar
bildirilmoqda. Bu fanning asosiy vazifasi hukm ron b o i ib turgan butun
o'quv-tarbiya tizimi nazariyasini innovatsiya asosida qayta tashkil etib
o'zlashtirishdir. Innovatorlar fikriga asosan odatiy m um toz pedagogik
nazariyalar eskirib qolgan, yangi sharoitda hozirgi avlodni bu eskirib
qolgan y o i bilan tarbiyalash m u m k in emas. Pedagogika bilimlar
tizim idir. Obyektivlik, m aqsadga muvofiqlik, m ustahkam lik, bir-
biriga zid b o l m a s l ik uning asosini tashkil etadi. Pedagogik tizimini
loyihalashtirishda har qanday ilmiy nazariya kabi tizim ni tashkil etuvchi
tamoyillar birlashtiradi. Obyektiv nazariyaning asosiy tamoyillari
faqatgina ilmiy prinsip b o lis h i shart, am m o g'oyaviv b o im a slig i lozim.
Insonning aqliy rivojlanishi va tarbivasi haqidagi bilim darajasining
talabga muvofiqligi — obyektivlikning yagona talabidir. М. I. Potashnik
innovatsiya jarayonining quyidagi tuzilm asini ko'rsatadi:
Faoliyat tuzilm asi - motiv-maqsad-vazifa-m azm un-shakl-m etod-
lar - m etodik kom ponentlar vig in d isi.
Subyektiv tuzilm a - innovatsion faoliyat subyektlarining xalqaro,
mintaqaviv, tum an, shahar va boshqalar.
M az m u n tuzilmasi - o'quv-tarbiyaviy ishlar, boshqaruvda yangilik
ning paydo b o iis h i, ishlab chiqilishi va o'zlashtirilishi.
Tashkiliy tuzilm a - tashxislash, oldindan ko'ra bilish. sof tashkiliy,
amaliy, umumlashtiruvchi, tadbiq etuvchi. Innovatsiya jarayoni o'z
ichiga tarkibiy tuzilm alarni va qonuniyatlarni qam rab olgan. Pedago-
gikaga oid adabiyotlarda innovatsiya jarayonining kechishini 4 ta asosiy
qonuniyati farqlanadi:
1. Pedagogik innovatsiya m uhitining ayovsiz bir sharoitda emasligi
qonuni.
2. Nihovat am alga oshirish qonuni.
3. Komillashtirish qonuni.
4. Pedagogik innovatsiyaning davriy takrorlanish va qaytish qonuni.
Nihovat amalga oshirish qonuni yangilikning hayotiyligi b o iib ,
erta yo kech, stixiyali yoki ongli ravishda amalga oshadi. Pedagogik
71
innovatsiyaning davriyligi va qaytish qonuni b o ’yicha yangilik yangi
sharoitlarda qayta tiklanadi. Slastenin. Levina va boshqalar oliy m aktab
innovatsion jarayonlari negizida quyidagi yondashuvlar yotadi:
1.
M adaniyatshunoslik jihatidan
(insonga bilishning
ustuvor
rivojlanishi) yondashuv.
2. Shaxsiy faoliyat jihatid a n (ta'limdagi yangi texnologiyalar) yon
dashuv.
3. K o6p suhbatli (dialogik) yondashuv. kasbiy tayyorgarlikni inson-
parvarlashtirish.
4. Individual-ijodiy (o'qituvchi va talabalarning o'zaro m unosa-
batlari) yondashuvi.
Innovatsion faoliyatning subyekti - o'qituvchining shaxsiy im koni-
vati hisoblanadi.
B unda pedagog shaxsining ijtimoiy, madaniy,
intellektual va axloqiy imkoniyatlari y u k s a k ahamiyatga m olik bo4ladi.
Innovatsion pedagogik jarayonning m u h im unsurlari shaxsning o'z-
o'zini boshqarishi va o'zini-o'zi safarbar qilishi hisoblanadi. Uning
eng m u h im yo‘nalishlaridan biri talabalarning bilish faoliyatini
rivojiantirish b o iib . u talabalarning o’quv ishlarini faollashtirish va
kasbiy ixtisoslashuvining faollashuviga olib keladi. Innovatsion fao-
liyatga aksiologik yondashuv inson tom onida n yaratilgan pedagogik
qadriyatlarni anglatadi. Aksiologik yondashuv insonga oliy qadriyat
va ijtimoiy taraqqiyotning birdan-bir m aqsadi sifatida qaraydi. M a i u m
b o lish ic h a, amaliyotda y o l koi*satuvchi pedagogik n az ariyam izning
asosiy kam chiliklaridan biri bilim va t a ’lim ning ustunligini qattiq
b o'rttirib (kuchaytirib) yuborishdadir. Insonning ma'naviy tarbiyasida
yodlab olish hajmi ko‘payib borishi m aktab hayotida odatiy hoi b o i i b
qoldi. Hozirgi tarbiya nazariyasi va u boshqarayotgan am aliyotning
h a m m a belgilari bo‘yicha inqiroz holatda ekani k o i i n i b turibdi. Bu
holatdan chiqish uchun b o i g a n har qanday harakat innovatsion deb
hisoblanyapti va bu holda ular o4z nom lariga mosdir. Innovatsion
pedagogikani ko'pincha a n ’anaviy, muqobil pedagogika deb ataydilar.
Bu fikrga qo6shilmaslik m u m k in emas. hech b o im a g a n d a eng oddiy
tushunchalar ЬоЧ icha: s in f ham, o'qituvchi h am va dars m azm u n i va
darsliklar yo'qolib ketmaydi-ku. Agarda. pedagogik tizim saqlanib
qolsa, unda faqat uni m ukam m allashtirish haqida gapirish m um kin.
72
Do'stlaringiz bilan baham: |
