Мирзо улуғбек номидаги бухоро давлат университети

Materiallarning mustahkamligi
deb, u buzilmasdan chidashi mumkin 
bo`lgan yukka (og`irlikka) aytiladi. Mahkamlik chegarasi σ
m
deb normal mexanik 
kuchlanishning yuk chidashi mumkin bo`lgan eng katta qiymatiga aytiladi;
Elastiklik chegarasi σ
e
deb
σ ning deformatsiya va unga qo`yilgan kuch 
orasidagi proportsionallik saqlanadigan chegaradagi qiymatiga,ya’ni Go`k qonuni 
bajariladigan chegaradagi qiymatiga aytiladi.
Endi cho`zilish diagrammasi deb nom olgan kuchlanganlik σ va nisbiy 
deformatsiya orasidagi bog’lanishni ko`raylik.
Guk qonuni bajariladigan OA qismga elastik deformatsiya 
mos keladi, σ
e
- elastiklik chegarasi. U materiallarning turiga 
bog’liq bo`lib po`lat uchun 5
8
Pa, mis uchun esa 1,2
8
Pa ni 
tashkil etadi.ABCD qismga plastik deformatsiya mos keladi. AB 
qismda qattiq jismning oqishi vujudga keladi, ya’ni nisbiy 
deformatsiya mexanik kuchlanishga nisbatan tezroq o`sadi. VS 
qismda esa mexanik kuchlanish o`zgarmay qoladi, nisbiy deformatsiya esa ortadi. 
Oqish chegarasi 
–qismga mos keladi.D nuqta mahkamlik chegarasi 
ga mos 
keladi. Po`lat uchun u 7,85 10
8
Pa ga, mis uchun esa 2,45
Pa ga teng. 
Moddaning plastikligi
Juda ko`p moddalarning plastikligi ularning 
elastiklik chegarasidan juda katta bo`ladi. Bunday moddalarga qayishqoq moddalar 
deyiladi. Ular ham elastik, ham plastik deformatsiyaga ega bo`ladi. Bundaylarga 
mis, ruh, temir va boshqalar misol bo`ladi.
2
)
(
2
1
l
l
ES
A
E
n






10

10

0

м


8
10


---

 Mum,loy,plastilin kabi elastik deformatsiya sohasi mavjud bo`lmagan 
moddalarga esa plastiklar deyiladi. 
Mahsulotning sinishga qarshilik qilish qobiliyati nafaqat moddaning sifatiga, 
balki mahsulotning shakliga va ko`rinishiga ham bog’liq bo`ladi. Masalan 
tayoqchani cho`zishdan ko`ra bir tomonlama siqish yordamida tezroq sindirish 
mumkin.