HAQIQiY
ZAM BU RUG'LAR OLAMI-
FU N G I
(MYCOTA)
H aqiqiy zamburugM ar bu turli tum an tuzulishlarga ega boMgan.
vegetativ tanasi hujayralarga boMingan,
oddiy tuzilganlari bir
hujayrali yoki rizom itselliyga ega organizm lar. H u jay ra devorida
odatda xitin, m annan va glyukanlar: boshqa m oddalar, hususan sel-
lyuloza k am uchraydi. M itoxondriylari yassi k ristg a ega. D iktio-
som a C h y tridiom ycetlam ing b a ’zi turlarini
hisobga olm aganda
y o 'q . E ng sodda tuzulilishga ega boMgan turlaridagina xivchin bor.
Zam burugM am ing
k o 'p c h ilig i
u chun
riv o jlan ish d a
qisqa
m u d d at davom etadigan m eyo sp o ran g iy hosil qilish bilan yakunla-
n ad ig an d iplodavr harakterli. Z am buruglarnm g ekologiyasi ham
an ch ag in a turlicha: saprotroflar, te k in h o 'rla r va sim biontlar ham
bor.
Z am b u ru g lar olam i odatda b ir necha boMimlarga boMinadi.
1.X itridiom itsetlar
(C hitrydiom ycota).
M itselliysi
yaxshi
rivojlanm agan yoki vegetativ
tanasi bir hujayradan iborat, b a ’zan
hujayrasini p o 's ti y o ‘q, rizom itselliyli k o ‘rinishga ega boMgan
turlari
bor.
Jinssiz k o ‘payishi
bitta,
qam chisim on
xivchinli
zo o sp o ralar yordam ida am alga oshadi. Jinsiy ja ra y o n turli tipdagi
g etero g am iy a yoki xologam iya k o ‘rinishida o ‘tadi. H ujayrasining
devorida xitin va glyukanlar bor. X itridiom itsetlardagina xivchinli
b o sq ich m avjud.
2. Z ig o m itsetlar ( Z ygom ycota). M itselliysi yaxshi rivojlangan,
k o ‘pch ilik vak illarid a u hujay ralarg a boM inmagan. Jinssiz k o ‘pa-
yishi sporan g isp o ralar y o rd am id a qism an konidiyaga o ‘xshab bitta
sporali sp o ran g iy lar bilan am alga oshadi. Jinsiy ja ra y o n zigo-
gam iya, m itselliy n in g hujayra devorida xitin va x ito zan bor.
3. A sk o m itsetlar (A scom ycota). M itselliysi yaxshi rivojlangan,
hu jay ra larg a boMingan. A chitqisim on koM'inishga
ega boMganlari
h a m u chraydi. Jinssiz k o ‘p ayishi k onidiyalar yordam ida, jin siy
ja ra y o n k o ‘p in ch a gam etangigam iya tarzida oMadi. Jinsiy k o ‘payish
natijasid a hosil boMadigan sporalari endogen- xaltada yu zag a keladi.
H u jay ra d evorida xitin v a glyukanlar; achitqilarda - g ly u k an lar va
m a n n an lar boMadi.
4. B azid io m itsetlar (B asidim ycota). M itselliy yax sh i riv o jlan
gan, h ujayralarga boMingan. A chitqisim onlari ham maMum.
Jinssiz
110
rivojlanishi konidiyalar orqali t o 'у beradi.
Jinsiy
jarayon davrida
\e c h qanday jin siy hosilalar yu/.aga kclm avdi. Jinsiy ko'payish
sporalari ekzogen - bazidiyalarda hosil b o 'lad i. H ujayra devorida
xitin va glyukanlar bor.
T akom illashm agan za m b u ru g 'la r yoki deytrom itsetlar alohida
guruh sifatida ajratiladi, ularda jin siy
sporalarni hosil boMisbi
nomaMum.
X I T R I D I O M I T S E T L A R B O ‘L lM I -
( C H Y T R I D I O M Y C O T A ) .
C h y trid io m y c o ta
boMimi
faqat
b itta
xitridiom itsetlar
(C h y trid io m y c e te s ) sinfidan iborat boMib, ulam i zamburugMar
olam ida eng sodda va dastlabki guruh deb qaraladi.
X itrid io m itsetlar boMimini quyidagi um um iy tavsiyalarini o ‘z
iehiga oladi.
1. E volyutsiyada ham unchalik o ‘zgarishlarga uchram agan. Eng
oddiy, dastlabki tuzulishga ega boMgan turlarida vegetativ tana bitta
hujayradan, b a ’zan qattiq xujara devori ham y o ‘q. B oshqalarida
rizom itselliy bor yoki xaqiqiy m itselliy
boMsa ham hujayralarga
boM inmagan.
2. X u jara devorining asosi yuksak zam burugM ardagi kabi xitin
- glyukanli.
3.BoM im ning
zamburugM arini
o ‘ziga
xos
farqlanuvchi
hususiyati b arch a zamburugM ar olam i orasida uning vakillarini
rivojlanishida x iv ch in li basqich - b ir xivchinli zoospora va
gam etalar hosil boMadi.
4. Jin ssiz k o ‘payishi odatda zoosporalar yord am id a am alga
oshadi.
5. Jin ssiz k o ‘payish turli usu llar bilan am alga oshishi m um kin.
Shuni
qayd etish kerakki, k o ‘pch ilik turlarida jin siy k o 'p a y ish
aniqlanm agan yoki
toMa isbotlanm agan.
B u zam burug Marda
izogam iya, geterogam iya va o ogam iya ham da gam etangiylarni
q o 'sh ilish i v a xatto sam otogam iya ham r o ‘y beradi.
6. X itrid io m itsetlar chuchuk suv va dengiz organizm lari,
qism an tu p ro q d a uchraydi, u lam in g 1000 ga yaqin turlari m avjud.
