Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

Parenxim atoz (to'qim a) 
tuzilma. 
S uvo'tlarning keyingi 
evolutsiyasidagi istiqbolli yo'nalishlardan biri ipsimon va geterot- 
rixal tallomni yuzaga kelishi, hamda birlamchi hujayrani turli 
yo'nalishlarda boMina olishi bu bilan parenxim atoz to ‘qimani 
yuzaga kelishidir. Hujayrani cheklanm agan o 'sishi va hajmiy 
m orfologiya jihatidan yirik m akroskopik tallomni yuzaga kelib unda 
tabaqalashgan yani turli vazifalarni bajarishga m oslashgan to'qim a 
paydo bo'lgan. Parenxim atoz to'qim alar ichida oddiy, tabaqalash- 
ganligidan diffuz holda o'sadigan yassi yaproq tuzilishidan, assimi- 
liyatsiya, g'am lash, o'tkazish, m ustahkam lik berish kabi vazifalarni 
bajarishga m axsuslashgan to'qim alar ham da eng sodda tuzilishli 
organlam i paydo bo'lishi ro 'y beradi.
T o 'q im a tuzilm a q o 'n g 'ir, qizil va yashil suvo'tlarda uchraydi. 
U ning yuzaga kelishi suvo'tlar tarixiy taraqqiyotidagi muhim 
aram orfozlardan hisoblanadi. Bu tuzilmaning yuzaga kelishi shu 
darajadagi m orfologik xilma-xillikni shu bilan birga suvo'tlar 
tom onidan yangi biotoplarni egallashlari, yuksak o'sim liklar 
quruqlik m uhitida hukm ronlik qilganlariday ularni dengizlarda 
dom inantliklarini ta ’minlaydi. Parenximatoz tuzilma suvo'tlarning
42

---

morfologiyasidagi eng yuqori darajadagi tabaqalashgan tana 
tuzilmal ari hi sobl an adi.
Sifonal tuzilma. 
Sifonal (hujayrasiz) tuzilma birmuncha yirik 
makroskopik tuzulgan tallom ichida ko'p miqdorda organellalari 
b o ‘lgan, ko'ndalang devorlarga ajralmay hujayralarga bo'linm a- 
ganligi bilan harakterlanadi. Bunday tallomda k o ‘ndalang devor 
(to'sik) tasodifan masalan, uni jarohatlanishi yoki ko'payish 
organlari hosiJ b o ig an d ag in a yuzaga keladi. Har ikki holatda to-siq 
k o 'p hujayrali organizmlarda hosil boMadiganlaridan farqlanib 
yuzaga keladi.
Sifonal tuzilmani yuzaga kelishi kokkoid darajadagi tuzilmani 
polimerlamshi tufayli yuzaga kelgan deb qaraladi. Bu tuzilma 
darajasi ichida ham oddiydan murakkabga tomon morfologiya va 
vazifasi jihatidan m urakkablashib borishi kuzatiladi. Tashqi ko'ri- 
nishidagi murakkablanishlarini ayrimlari yuksak o ‘simliklarni 
eslatadi.
Sifonal tuzilma ayrim yashil va sarikyashil suvo'tlarda 
uchraydi. Bu tuzilmani yuzaga kelishi ayrim taksonlarni paydo 
bo'lishiga va qadimgi geologik davrlarda dengiz va okeanlarda keng 
tarqalishiga sabab bo'ldi. Amm o suvo'tlarning bu morfologiya 
jihatidan evolyutsiyasi, hujayrani vegetativ bo'linishi bilan ko'pa- 
yadiganlar evolyutsiyasidagi raqobatga dosh berolmay boshi berk 
tarixiy taraqqiyotga ega b o ‘lib qoldi.