YASHTL S U V O T L A R - VIKf D I P L A N T A E
O L A M I
Y ashil suvo‘tlar olami barcha yashil rangdagi suvo‘tlarni
( k e n g
m anoda) va yuksak o ‘simliklarni birlashtiradi.
Bu olamga mansub
organizm lar xloroplastlarga ega, ularning p o ‘sti ikki membranadan
iborat, tilakoidlari to ‘p xolga jam langan. Xlorofill a va v mavjud.
Kraxm al xloroplastning stromasida to ‘planadi.
U shbu olam ikki guruhga: bittasi streptofitlar deb nomlana-
digani yuksak o ‘simliklar va harofitlarni. va ikkinchisi xlorafila deb
nom lanadiganiga boshqa barcha yashil suvo‘tlar mansub.
Y A S H IL S U V O T L A R (K E N G M A N O D A )
Y ashil suvo‘tlar quyidagi um umiy tavsiflarga ega.
1. B ir hujayrali, koloniya hosil qilgan va k o ‘p
hujayrali
tuzilgan. Tallomi m orfologiya jihatidan ameboiddan tashqari barcha
tuzulishlilardan iborat.
2. Xivchinlari k o ‘pincha ikkita, k o ‘p bo‘lishi ham mumkin, bir
xil uzunlikda, mastigonem alarsiz. Bazal tanalari o ‘zaro qarama-
qarshi joylashgan yoki bir biriga nisbatan soat millari b o ‘ylab yoki
qaram a-qarshi surilgan.
3. Xloroplastlari qo ‘sh membrana bilan qoplangan,
xuddi
glaukotsistofitlar va qizil suvo‘tlardagi va yuksak o ‘simliklardagi
kabi.
4. Lam ellalari 2 tadan 6 tagacha yoki undan k o ‘proq tilakoidli.
0 ‘rab turadigan lam ellalari y o ‘q.
5. Pigmentlari - xlorofill a va v, ayrim parazinafitsalarda
xlorofil s mavjud. Q o‘shim cha pigmentalradn muhimi lyutein,
briopsidlarda eng m uhimi sifonein va sironoksantin.
6. Xloroplastdagi DNK ning xalqa shaklidagi molekulalari
m ayda yum aloqlar (nukleoidlar) k o ‘rinishda va xloroplast b o ‘ylab
taqsim langan. DNK xech qachon yaxlit nukleoid halqa k o ‘rinishida
b o ‘lmaydi.
7. Pirenoidlari, agar b o ‘lsa k o ‘p tilakoidli.
H ar b in kraxmalli
p o ‘st bilan o ‘ralgan.
308
8
.
G ‘amlangan maxsulo!
kraxirml, u donalar holida
xloroplastning stromasida to‘planadi.
9. K o‘zcha xloroplastda joylashgan va u bir necha qator
pigmentli globulalardan iborat.
10. Mitoxondriylari yassiyaproq kristli.
Hujayrasining p o ‘stini asosiy tarkibisellyuloza, ayrimlarida
ksilan va m annan b o ‘ladi.
12. Mitoz ochiq, yarimochiq,yopiq shu
bilan birga metatsentrik
b o iish i mumkin.
13.sitokinez b o ‘linish ariqchalarini hosil qilish bilan yoki
fragmoplast va fikoplast yordamida hujayra plastinkasini yuzaga
keltirish bilan ro ‘y beradi.
14. K o ‘payishi vegetativ, jinssiz (zoosporalar, aplanosporalar,
avtosporalar hosil qilib) va jinsiy (jinsiy jarayonning barcha
k o ‘rinishlarida) tarzda amalga oshadi.
15. Hayotiy davrasi gaplobiont (zigota reduktsiyali),
hayotiy
davraning barcha tiplari ro ‘y beradi.
16. Avtotroflar, miksotroflar, geterotroflar.
17. Chuchuk suvlar, dengizlar, tuproqda va boshqa quruqlik
sharoitlarida uchraydi.
Yashil suvo‘tlar (harofitlam i ham q o ‘shib
hisoblaganda keng
manoda) suvo‘tlarningeng katta 500 ga yaqin turkum va 8000 ga
yaqin (ayrim malumotlarga q o ‘ra 13000-20000) turkumdan iborat,
morfologiyasi jihatidan ham ju d a xilma-xil. Ulam ing orasida
*
birhujayrali, koloniya hosil qilgan, shu jum ladansenobiy va ko‘p
hujayrali vakillari bor.
Yashil suvo‘tlam ing tallomini tuzulishi quyidagi tiplarda
b o ‘ladi:
-monad
(masalan,
Chlam ydomonas,
Volvo,
Gonium
turkumlarida);
-palmelloid
yoki
tetrasporali
(Tetraspora,
Sphaerocystis
turkumlarida);
-kokkoid (Chlorella, Hydradictyon turkumlari)
-sartsinoid (Chorosarcinopsis turkumi)
-trixal yoki ipsimon (Ulothrix, Spirogyra turkumlarida)
geterotrixal yoki turli y o ‘g ‘onlikdagi ip (Stigeoclonium,
Draparnaldia turkumlari)
-psevdoparenxim atoz (Protoderma turlarda)
309
- p a r e n x i m a t o z ( U l v a , U l v a r i a t u r k u m l a r i d a )
- s if o n a l ( C a u lle r p a , B r y o p s is t u r k u m l a r i d a )
-sifonokladial (Cladophora, Dactyosphaeria) turkumlarida
Y ashil
suvo‘tlarning
yosh
hujayralarida
va
rivojlanish
bosqichlari izokontsism an geterokontli. Bitta
hujayradagi xivchinla-
rining soni turlicha - 1, 2, 4, 8, 16 va undan ko'proq, hatto 120
gacha b o ‘ladi. Endogoniyalar va briopsislarning ayrim larida k o ‘p
m iqdordagi xivchinlar hujayraning oldingi qism ida tojsim on
k o ‘rinishda joylashgan. Bunday hujayralam i
Do'stlaringiz bilan baham: 
