Xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy markazi

 

 

Kiyik bilan tokzor 

Ovchilar  ta’qibidan  qochgan  kiyik  tokzorga  yashirindi.  Ovchilar  payqamay 

o‘tib  ketishgach,  endi  xavfdan  qutuldim,  deb  xayolladi-yu  tok  barglarini  mo‘tab 

yeyishga  tutundi.  Ittifoqo  shu  payt  ortiga  o‘girilgan  ovchi  kiyikni  ko‘rib  qoldi: 

darhol o‘q uzib jonivorni yarador qildi. O‘limi yaqinlashganini sezgan kiyik afsus 

nadomatda  ingrandi:  Qilmish  qidirmish:  tok  meni  qutqargandi,  men  esa  uni 

nobud qlishga qasdlandim.  

Alqissa,  kimki  o‘ziga  yaxshilik  qilganlarga  yomonlik  qilsa,  u  albatta, 

Xudoning qahriga yo‘liqqay. 

O‘qituvchi matnni  o‘qib bergach, o‘quvchilarni ijodiy bayon  yozishga tayyorlash 

uchun  uch  bosqichli  usuldan  foydalanishi  o‘rinli  hisoblanadi:  1.Tayyorlov  bosqichi. 

2.Muhokama.3.Munozara. 

1.Tayyorlov  bosqichida  o‘qituvchi  o‘quvchilarga  quyidagi  topshiriqlarni  bajarish 

lozimligini eslatishi kerak: 

- 

berilgan  matnni  tahlil  qilish,  muallif  mushohadasining  bosh  g‘oyasini  va  uni 

ochib berishning usullarini aniqlash; 

- 

berilgan  hodisaning  mohiyatini  avval  mustaqil  yoki  o‘quv  mashg‘ulotlarida 

o‘qilgan asarlarga tayangan  holda tushuntirish; 

- 

narsa va hodisalarning ichki bog‘liqligini aniqlash  

---

 

- 

mavzuni yoritish tipini aniqlash; 

- 

qo‘yilgan muammo bo‘yicha nuqtai-nazarni bayon qilish; 

- 

matn mavzusini bayon qilish tipini aniqlash; 

- 

mavzu chegaralarini belgilab olish; 

- 

ochqich so‘z va iboralarni aniqlash; 

-  savollarga javob berish. 

2.Muhokama bosqichida qo‘yilgan savollarga berilgan to‘g‘ri javoblar asoslaniladi. 

Masalan:  Siz  kiyikning  fojiasini  oqlay  olasizmi?  Sizningcha  kiyik  to‘g‘ri  ish  qildimi? 

kabi savollarga o‘quvchilarning o‘z shaxsiy fikri bo‘ladi, chunki har bir odam u yoki bu 

bahsli  hodisa  bo‘yicha  o‘z  shaxsiy  dunyoqarashiga  ega  bo‘ladi.  Shuning  uchun 

o‘quvchilar  o‘z  qiziqishlari  va  dunyoqarashidan  kelib  chiqib,  mavzuni  bayon  qiladi. 

O‘quvchi    “Nima  yaxshi-yu,  nima  yomon?”   degan  savolga  javob  berar  ekan,  o‘z 

hayotiy tajribasidan kelib chiqib, fikr bildiradi, matn tuzadi. 

3.Munozara  bosqichi  badiiy  ifodalarni  izlash  va  ularni  optimal  darajada 

joylashtirishni  izlab  topishga  undaydi.  Munozarani  rivojlantirish  uchun  qulay 

sharoitlarni  yaratadigan  harakatlantiruvchi  kuch  sifatida  bir  necha  qarama-qarshi 

qarashlarga  imkon  beradigan,  o‘quvchilar  uchun  qiziqarli  bo‘lgan  mavzularga  e’tibor 

qaratiladi.  Masalan,  to‘g‘rilik,  takabburlik,  oriyat,  yaxshilik    kabi  fazilat  va  xislatlar 

mavzusi matn mazmunini ochish uchun xizmat qilishi mumkin.  

 

Shubhasiz,  mavzuni  izchil  va  yetarlicha  yoritish  ma’lumotlarni  adekvat 

tanlashga  bog‘liq.  Gap  shundaki,  dalillashdan  maqsad  shaxsiy  fikrni  oddiygina  olg‘a 

surish  emas,  balki  muammoni  yoritishda  uni  o‘qigan  kishi  bayon  qilinayotgan  masala 

bo‘yicha  muallif  nuqtai  nazarini  aniq  bilishi  kerak.  Bunga  erishish  uchun  bir  qator 

harakatlar amalga oshiriladi: birinchidan, mavzu chegarasini aniqlash – bu narsa matnni 

yoritishda umumiy mazmunga javob bermaydigan yo‘ldan borishga yoki muammoning 

ayrim  aspektlarini  unutishga  yo‘l  qo‘ymaydi.  Matnni  asta-sekin  o‘qishda  ochqich 

so‘zlar  –  o‘zida  asosiy  ma’lumotni  ifodalaydigan  va  matnni  tushunishda  asosiy  rol 

o‘ynovchi lug‘aviy birliklar aniqlanadi. 

 

---