Бизнес вa тaдбиркорлик олий мaктaби

АКЦИЯДОРЛИК ЖАМИЯТИДА КОРПОРАТИВ БОШҚАРУВ 
САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ЙЎЛЛАРИ 
 
Турсунов Б.Р. – ОБМ тингловчиси 
Бугунги кунда йирик акциядорлик жамитларидан бири “Ўзбеккўмир кўмир 
қазиб олиш ва сотиш» АЖдир. унда корпоратив бошқарув самадорлигини 
ошириш механизмини тадқиқ қилиш даолзарб масаларалардан бири бўлиб 
хисобланади ҳамда унинг янги тушунча сифатидаги мазмун-мохияти тизимли 
ёндашув асосида ёритиб берилган. Ҳозирги кунда “Ўзбеккўмир кўмир қазиб 
олиш 
ва 
сотиш» 
акциядорлик 
жамиятида 
корпоратив 
бошқарув 
самарадорлигини оширишнинг ташкилий механизмини такомиллаштириш учун 
унинг функциялари доирасида бажарилиши лозим бўлган вазифалари таклиф 
этилган. 
Ҳозирги кунда мамлакатимизда корпоратив бошқарув тизимини тубдан 
такомиллаштириш шу асосда хорижий инвестор ва инвестицияларни кенг жалб 
қилиш, масалалари иқтисодий ислоҳотларнинг муҳим устувор йўналишларидан 
бири сифатида белгиланган.
1
Сўнгги йилларда Ўзбекистон иқтисодиётида корпоратив бошқарувга оид 
ислоҳотларнинг чуқурлашуви тубдан ўзгармоқда. Шуни айтиш жоизки бу ўз 
навбатида, корхоналарни самарали бошқариш вазифасини, корпоратив 
бошқарувнинг самарали механизмларини жорий қилиш ва такомиллаштириб 
бориш масалаларини илгари суради.
Мамлакатимизни модернизация қилиш ҳамда ҳаётнинг барча соҳаларини 
либераллаштириш бўйича устувор йўналишларни амалга ошириш мақсадида 
Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М. Мирзиёевнинг 2017 йил 7 февралда 
«Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича ҳаракатлар 
стратегияси тўғрисида»ги қабул қилинган Фармонида белгиланган вазифалар, 
1
Ашуров З.А. “Корпоратив бошқарувнинг ташкилий-иқтисодий механизми ва уни такомиллаштириш 
масалалари”, “Ижтимоий фикр. Инсон ҳуқуқлари” журнали. – Т, 2016, 1-4 б. 

---

54 
хусусан иқтисодиётда давлат иштирокини камайтириш, хусусий мулк ҳуқуқини 
ҳимоя қилиш ва унинг устувор мавқеини янада кучайтириш, кичик бизнес ва 
хусусий тадбиркорлик ривожини рағбатлантиришга қаратилган институционал 
ва таркибий ислоҳотларни давом эттириш жараёнида корпоратив бошқарувнинг 
замонавий стандарт ва усулларини жорий этиш, корхоналарни стратегик 
бошқаришда акциядорларнинг ролини кучайтиришни изчил амалга ошириш 
янада муҳим ўрин тутади. 
Шу ўринда ҳозирги кунда кўмир Ўзбекистонда мухим асосий энергия 
манбаларидан бири бўлиб ушбу саноатнинг бутун миллий иқтисодий 
ривожланиш жараёнида тутган ўрни жуда мухим ва унинг роли жуда мухимдир. 
Кучайиб бораётган глабаллашув ва жадал иқтисодий ривожланиш билан дуч 
келган кўмир саноати ҳам улкан босим ва қийинчиликларга дуч келмоқда.
Айниқса, халқаро молявий инқироз юз берганда,ички кўмирга талаб ва 
нархлар пасайиб, оширилган харажатлар сиёсати кетма-кет жорий 
этилиб,натижада кўмир саноати хавфсизлиги нархи ошди ва иқтисодий фойда 
камайиб кетди. Бундай ҳолда, кўмир саноатининг ишлаш кўрсатгичларини 
қандай яхшилаш унинг рақобатбардошлигини ва хавфга чидамлилигини 
ошириш учун жуда муҳимдир.
Ҳозирги даврда кўмир саноатини ривожлантиришни стандартлаштириш ва 
унинг ҳолатини яхшилаш каби турли сабабларга кўра “Ўзбекўмир” саноати кенг 
кўламли 
ресрусларни 
бирлаштирди 
ва 
заиф 
филиалларни 
модернизациялаштирди ва ишламайдиган активларни қайта ташкил қилди. 
Ушбу фаолиятни тарғиб қилиш билан Ўзбекистоннинг келажакдаги иқтисодий 
энергия таьминотининг барқарор ва тезкор иқтисодий ривожланишини қўллаб 
қуваттлашнинг мухим вазифаси кўмир саноатига тўғри келади.
Кўмир саноати ўзининг ҳаётий мавқейини мустаҳкамлашда давом этмоқда 
ва Ўзбек энергетика саноатининг жадал ва мустаҳкам ривожланишнинг калити 
бўлиб қолмоқда.Шунга асосланиб биз чуқур ўйлашимиз керак: “Ўзбеккўмир” 
кўмир қазиб олиш ва сотиш акциядорлик жамиятининг умумий оператцион 
кўрсатгичлари жараёнини қандай тезлаштириш керак?Улар орасида 
акциядорлик тузулмаси эьтиборга олиниши керак бўлган муҳим омил 
ҳисобланади.
Хозирги кунда “Ўзбеккўмир” акциядорлик жамиятида иш кўламини 
ошириш мақсадида корпоратив бошқарув самарадорлигини ошириш ва акциядор 
жамиятни операцион кўрсатгичларини яхшилаш учун капитал тузулиши билан 
боғлиқ турли хил вазифаларга эьтибор бериш лозим.
Чунки бу корпоратив бошқарув самарадорлигига таьсир қилувчи асосий 
омилдир.Яхши бошқарув тизими акциядорлик жамиятнинг ишлаши ва соғлом 
ривожланишини белгилаб беради. “Ўзбеккўмир” акциядорлик жамиятида 
замонавий корпоратив тизим талабларига жавоб берадиган корпоратив 
бошқарув тузулмасини такомиллаштириш керак.Корпоратив бошқарув шунчаки 
меъёрий тушунча эмас, у нафақат менежментнинг, балки компаниянинг ўзи 
кафолати, сифатида ва обрўсининг муҳрига айланади.
Бугунги кунда шуни айтиш жойизки ҳозирги ўқув жарёнида ва ўзлаштирган 
билим кўникмаларимга таянган ҳолда ҳар бир акциядорлик жамиятларда кузатув 

---

55 
кенгаши аъзолигига шу корхонанинг етук мутахасисларидан тайинланишини 
таклиф этаман. Сабаби корхонада мутахасис сифатида шаклланган шахс шу 
даврга қадар корхонадаги мавжуд барча муамонинг ечимини ва стратегик 
ғояларни кўра билиши ва амалга оширганлиги фикримиз далилидир.Биз билган 
япон модели юқорида билдирилган фикримиз далили бўла олади.1
“Ўзбеккўмир” акциядорлик жамиятида корпоратив бошқарувнинг, 
бошқарув ва назорат органлари ишини самарали ташкил этиш ва 
мувофиқлаштириш, 
корпоратив 
муносабатларни 
тартибга 
солишни 
расмийлаштириш, корпоратив маданиятни шакллантира билиш, бошқарув 
структурасига малакали кадрларни жалб қилиш, структурани тубдан 
такомиллаштириш, кузатув кенгаши аъзолари акциянерлар манфатини ҳимоя 
қилишини таъминлаш, бизнеснинг шаффофлиги ва жамият билан унумли 
алоқасини таъминлаш, акциядорлик капитали самарадорлигини ошириш, 
инвестиция ва инновация фаолиятини ривожлантириш, иқтисодий ривожланиш 
стратегияси ва фаолият барқарорлигини таъминлаш каби функцияларни 
бажариши лозим деб ўйлаймиз. 
Юқорида кўрсатилган функцияларнинг ишлаши учун эса “Ўзбккўмир” 
акциядорлик жамиятида ҳар бир корпоратив бошқарув органи мазкур тезизда 
келтирилган тегишли ташкилий-иқтисодий вазифаларни бажариши лозим.