(2.1) va (2.2) dan ko‘rinib
turibdiki,bir to‘g‘ri chiziq bo‘ylab yo‘nalgan kuchlar algebraik
qo‘shiladi.
Teng ta’sir etuvchi
R
ning
1
F
va
2
F
kuchlar bilan tashkil qilgan
va
burchaklari sinuslar
teoremasiga ko‘ra aniqlanadi:
)
180
sin(
sin
sin
2
1
R
F
F
(2.3)
Mazkur aksiomadan quyidagi teorema kelib chiqadi.
Teorema:
Bir tekislikda yotuvchi va o‘zaro parallel bo‘lmagan
uchta kuch muvozanatlashsa,
ularning ta’sir chiziqlari bir nuqtada kesishadi va ulardan tuzilgan kuch uchburchagi yopiq bo‘ladi,
ya’ni oxirgi
3
F
kuchning uchi
1
F
kuch boshi bilan ustma-ust tushadi (6-rasm a,b).
a
b
6- rasm
Statika masalalari grafik usulda, geometrik usulda yoki analitik usulda echilishi mumkin, lekin
hozirgi kunda kompyuterlar yordamida analitik
usulda echish keng tarqalgan, grafik usul deyarli
qo‘llanilmay ketgan.
7-aksioma.
Bog‘lanishdagi jismni erkin jism deb qarash uchun jismga ta’sir
etuvchi kuchlar
qatoriga bog‘lanish reaksiya kuchini ham qo‘shish kerak. Bu aksioma jismni bog‘lanishdan
bo‘shatish aksiomasi deyiladi.
Erkin, qisman erkin va mutloq erksiz jismlar. Bog‘lanish, ularning turlari va bog‘lanish
reaksiyalari.
Agar berilgan qattiq jism unga ta’sir etayotgan kuchlar tufayli,
fazoning ixtiyoriy tomoniga
harakat qila olsa bunday jism erkin jism deyiladi.
Masalan temir yo‘l vagoni faqat shu temir yo‘l bo‘ylab harakat qila oladi holos, egri
trubkaning
ichida joylashgan sharcha faqat shu trubkaning ichi bo‘ylab xarakat qila oladi xolos, ya’ni ularning
erkinligi chegaralangan.
Erkin jismda tashqi bog‘lanish bo‘lmaydi, shu sababli u hohlagan tomonga harakat qila oladi.
Qisman erkin va bog‘lanishlar ostidagi jismlar boshqa bir, yoki bir nechta jismlar orqali bog‘langan
2
F
1
F
3
F
2
F
1
F
3
F
holda bo‘ladilar. Agar jism o‘zining erkinligini chegaralovchi boshqa jismga, ya’ni bog‘lanishga
nisbatan biror kuch bilan ta’sir etsa, o‘z o‘rnida bog‘lanish hisoblangan boshqa jism ham unga aks
ta’sir ko‘rsatadi, shu aks ta’sir kuchini bog‘lanish reaksiyasi deyiladi. Ya’ni, bog‘lanish reaksiyasi
ham kuch vektori bo‘lib, ushbu kuch faqat aks ta’sir sifatidagina mavjud bo‘ladi,
agar jism
bog‘lanishga kuch ta’sir etmasa, ya’ni bog‘lanish olib tashlansa uning reaksiyasi nolga teng bo‘ladi.
Demak, bog‘lanish reaksiyasi faqat jismning unga ko‘rsatgan kuch vektoriga tegishli ravishda
paydo bo‘ladi va ushbu ta’sir yo‘qolsa reaksiya kuchi ham yo‘qoladi yoki o‘z yo‘nalishi va son
qiymatini tegishlicha o‘zgartirishi mumkin. Shuning uchun reaksiya kuchlari ko‘p hollarda passiv
kuchlar deb ataladi.
Bog‘lanishlarning turlari juda ko‘p, shunga ko‘ra ularning reaksiyalari ham turlicha bo‘ladi,
reaksiyalarining son qiymatlarini har bir masaladagi ta’sir etayotgan kuchlar sistemasiga bog‘liq
ravishda aniqlanadi.
Shuning uchun bog‘lanishlarning reaksiya kuchlarini yo‘nalishlarini
qanday qilib aniqlashni
ko‘rib o‘taylik.
Do'stlaringiz bilan baham: