Ўсимликлар морфологияси ва

кўзга кўринмайдиган бактерия ва баъзи сувўтлар каби орга­
низмларнинг тузилишини текшириб, 1695 йилда “Табиат
сирлари” асарини ёзади.

---

Ҳужайра назариясининг яратилишида катга ҳисса қўшган
немис олимларидан ботаник Матиас Шлейден (1838) ва
зоолог Теодор Шваннларнинг (1839) илмий тадқиқотлари-
ни мамнуният билан тилга олиш мумкин. Улар, бутун
тирик табиатнинг — ўсимликларнинг, ҳайвонларнинг ҳам
асосий тузилиш бирлигини ҳужайра ташкил қилади —
“янги ҳужайра эски ҳужайра асосида вужудга келади “—
деган салмоқли назарияни яратишди.
Шундай кдлиб, Т. Шванн ва М. Шлейденлар ўсим-
ликлар ҳужайраси билан ҳайвонлар ҳужайраси назария-
сига асос солишди.
Рус олими П. Ф. Горянинов (1796—1865) бутун табиатни
икки оламга: аморф — анорганик (ўлик) ва органик (тирик)
оламга бўлди. Яъни бутун тириклик ҳужайрадан иборат де­
ган фикрни илгари сурди. И. О. Шиховский (1838—1840)
ўсимликлар ҳужайрасига изоҳ берган. И. Д. Чистяков (1871)
“Ўсимлик ҳужайрасининг тарихига доир” асарида ўсимлик-
лар ҳужайрасининг 
ц и ток и н ез 
бўлинишини аниқлади. Ру­
дольф Вирхов (1859) ць^окенез тўғрисидаги тушунчани
қонунлаштирди ва “ҳар қакдай ҳужайра фақат хужайрадан
пайдо бўлади” деган назарияни яратди. Бу назария ҳозир
ҳам илмий адабиётларда тез-тез учраб туради.
Хужайра тўғрисидаги назариянинг пайдо бўлиши ва
шаклланиши узоқ тарихий (тахминан тўрт юз йил) давр­
ни ўз ичига олади. Шу давр ичида бирҳужайрали ва кўпҳу-
жайрали ўсимликлар ва ҳайвонлар организмининг тузи­
лиши тўғрисида талайгина илмий тадқиқотлар тўпланди.
Ҳужайра назарияси ўсимлик ва ҳайвонларнинг, гене­