Ўсимликлар морфологияси ва

пастки уруғчи тугуни; 5 — мева баргчалари, п —
пастки қисм и қўшилиб кетган косачабарг,
тожбарглари ва чангчилардан ҳосил бўлган
пастки уруғчи тугуни; б — ярим пастки уруғчи
тугуни (1-5 расмлар схематикдир).

---

митоз бўлиниши натижасида тез ўсади. Кейинчалик унинг 
юқори томонидан уруғмуртакнинг марказий қисми нуцел- 
лус, пастки қисмидан уруғбанд ривожланади. Нуцеллус 
ҳужайралари паренхима тўқималарига ўхшаш бўлиб, унинг 
ҳужайраларида озиқ моддаларидан: полисахарид, липид, 
оқсил, аминокислота, нуклеин кислота, гетероауксин, 
витамин, минерал тузлар учрайди.
Нуцеллуснинг ён деворларидан дўмбоқчалар ўсиб, қоп- 
лағичтўқима — интигумент(лот. и н т и г у м е н т у м — қоп- 
лама)га айланади. Ёпиқуруғли ўсимликларда бир ёки ик­
кита интигумент тараққий этади. Уларнинг шу хусусия­
тига қараб уруғмуртак бир ёки икки қоплағичли гуруҳга 
ажратилади.
Интигумент пастдан юқорига қараб ўсиб нуцеллусни 
ўраб олади, лекин учи бирлашмасдан очиқ қолади, бунга 
чанг йўли, ёки микропиле дейилади. Микропиле уруғмур- 
так ва эмбрион халтаси билан туташган. Ёпиқуруғли ўсим- 
ликларнинг баъзи оилаларида интигумент бирлашиб бит­
та қоплағичга айланади. Уруғмуртакнинг таги, уруғбанд 
(фуникулус) билан туташган, унинг ости халаза деб ата­
лади. Ёпиқуруғли ўсимликларда тугунча ичидаги уруғмур- 
такнинг шакли беш хил (156, 158-расмлар) бўлади.
1. А т р о п ёки т ў ғ р и уруғмуртак. Бу хилдаги уруғ- 
муртак торондошлар, қалампирдошлар, кучалагулдошлар 
оиласига хос белги бўлиб, нуцеллус уруғ бандининг даво- 
мидир.
2 . А н а т р о п ёки т е с к а р и уруғмуртак. Уруғмуртак- 
нинг нотекис ўсиши вақтида унинг учи ва учидаги тешик- 
ча (уруғ йўли) тескари (остки) томонга айланган бўлади.
4
5