Ўсимликлар морфологияси ва

-раем .
Ё ш и л д и з н и н г а п е к с и (у ч и ). 
А —
у м у м и й к у р и н и ш и ; 
Б —
узунасига кесилган қисми: / — илдиз қини; / / — ўсиш ва чўзилиш 
зонаси, 
III
— илдиз тукчалари ёки сўриш зонаси; 
I V —
ён илдизларнинг 
ҳосил бўлиш зо н аси ; 
I —
ён и л д и зн и н г ҳосил бўлиш и; 2 — и лдиз 
тукчалари ; 
3 —
эпи блем а; За — экзодерм а; 
4 —
б ош ланғич пўстлоқ;
5 — эндодерма; б — перицикл; 7 — марказий цилиндр.
патак (попук) илдиз деб аталади. Патак (попук) илдизлар 
асосан бир паллали ўсимликларга хосдир. (90-расм, Б)
Қўшимча илдизлар икки паллали ўсимликларда ҳам 
поянинг пастки қисмида ҳосил бўлади (масалан, ғумай, 
ажриқ, қўйпечак, бўритикан, кампирчопон ва бошқаларда).
Ўсимликларнинг қўшимча илдиз системасини ҳосил 
қилиш хусусиятига асосланиб, қишлоқ хўжалик амалиё- 
тида ток, тол, терак, чаканда каби ўсимликлар вегетатив 
(қаламча, пархиш) йўл билан кўпайтирилади. Юксак спо­
рали ўсимликлар — плаунлар, қирқбўғимлар, қирққулоқ- 
ларда — асосий илдиз бўлмайди. Ривожланишнинг бош- 
ланишида уларда қўшимча илдизлар ҳосил бўлади. Бу хил-

---

90
-раем.
И лдиз системаси: 
А
— ўқ илдиз; 
Б
— патак илдиз: 
/ — асосий илдиз, 
2 —
ён илдиз, 
3 —
қўшимча илдиз.
даги илдиз системаси содда бўлиб 
бирламчи гомориза 
(юнон. г о м о й о с — бир хил; р и з а — илдиз) деб аталади.
Ёпиқ уруғли ўсимликларнинг кўпчилик вакилларида 
уруғ униб чиққандан сўнг, аввало асосий ўқилдиз ри­
вожланади, лекин маълум вақт ўтгандан сўнг, асосий 
ўқилдиз қурийди ва қўшимча илдизлар тараққий этади. 
Бу хилдаги илдиз системасига иккиламчи гомориз (91 — 
92-расмлар) дейилади (масалан, қулупнай, картошка, 
оққалдирмоқ ва бошқалар). Баъзан қўшимча илдизлар, 
қирқилган илдиз поялардан ҳам ривожланади (масалан, 
зуптурум) ва ипсимон илдиз системасини ҳосил қилади. 
Йўнғичқада қўшимча илдизлар илдизпоядан тараққий 
этади, энига ўсиб, иккиламчи ўқилдиз ҳосил қилади ва 
кучли тармоқланади.

---

91