1. Klassik (mumtoz) iqtisodiy maktab paydo bo'lishining tarixiy

1-bosqich
XVII asr oxiri – XVIII asr boshiga to'g'ri keladi. Bu bosqichda 
merkantilizm ta'limotining xatolari yoritib beriladi va uning asoschilari V.Petti va 
P.Buagilber bir-biridan bexabar qiymatning mehnat nazariyasini ilgari surdilar va 
har qanday qiymatning manbai va o'lchovi sifatida tovar mahsulot yoki boshqa 

---

boylikni yaratish uchun sarflangan mehnat miqdori hisoblanadi. Boylik va 
farovonlik muomala sohada emas, ishlab chiqarish sohasida yaratilishi ko'rsatiladi.
Bu bosqich XVIII asr o'rtalarida va 2-yarmida fransiyalik F.Kene va A.Tyurgolar 
tomonidan ilgari surilgan fiziokratizm bilan yakunlanadi. Sof mahsulot (milliy 
daromad) manbaini qidirish orqali asosiy e'tiborni mehnat bilan erga qaratdilar. 
Merkantilizm tanqid qilinib, tahlilda ishlab chiqarish asossiz ravishda muomala 
sohasidan to'la ajratib qo'yilgan.
2-bosqich
XVIII asr oxiri va XIX asr boshiga to'g'ri kelib, A.Smit asarlaridagi 
iqtisodiy g'oyalarda aks etgan.
3-bosqich
XIX asrning 1-yarmiga to'g'ri kelib fransiyalik J.B.Sey va 
F.Bastiya, inglizlar D.Rikardo, T.Maltus va N.Senior, amerikalik G.Keri va 
boshqalar asarlaridagi g'oyalar bilan bog'liq.
4-yakunlovchi bosqich
XIX asrning 2-yarmiga to'g'ri keladi va J.S.Mill 
g'oyalarida o'z nihoyasiga etadi. K.Marks ham shu bosqich vakili sifatida qaraladi 
lekin, bizning fakrimizcha, bu unchalik to'g'ri emas. Bu bosqichlarning 
xususiyatlari tegishli boblarda yoritiladi.
Bizning kitobimizda sosialistik g'oya vakillari bozor iqtisodiyotiga muqobil 
ta'limotlar guruhida qarab chiqiladi, chunki bu olimlarning asosiy fikri xususiy 
mulkchilikka va bozor stixiyasiga qarshi chiqib, yangi sosialistik va kommunistik 
jamiyat yaratish bo'lgan.

---