A. N. Valiyev, B. R. Haqberdiyev, N. X. Gulomova, Z. A. Boboyeva

Zanjirli uzatmalar va ichki ilashishlar. 
Ikki yoki bir nechta parallel 
vallar orasida harakatni uzun bukiluvchan zanjir va yulduzcha yordamida 
ilashishi bilan amalga oshirilishiga 
zanjirli uzatma
deyiladi. Parallel vallar 
orasidagi masofa bir muncha katta bo'lgan hollarda zanjirli uzatmalar
186

---

ishlatiladi. Zanjirli uzatma ikkita zanjirli g ‘ildirak yulduzchalardan iborat 
bo'lib, ular yetaklovchi va yetaklanuvchi vallarga shponkalar vositasida 
0
‘matiladi (8.15-rasm).
8.15-rasm
Zanjirli uzatmadan tishli uzatmaga nisbatan o ‘qlar orasidagi masofa 
katta bo'lganida foydalaniladi va u harakatni bir valdan ikkinchi valga 
uzatish imkoniyatini beradi. Foydali ish koeffitsiyenti ancha yuqori 
(0,96-0,97 %). Valga tasmali uzatmaga nisbatan kam kuch tushadi. Bir 
zanjir bilan bir nechta yulduzchalarga (vallarga) aylanma harakat bersa 
bo'ladi. Yulduzcha tishlari aylana yoylari bo‘yicha chiziladi va ular 
standartlashtirilgan.
Aylanma harakat bir yulduzchadan ikkinchi yulduzchaga zanjir 
vositasida uzatiladi. 8,16-rasm, 
a
da zanjir turlari va nomlari ko‘rsatilgan. 
8.16-rasm, 
b
da rolikli va tishli zanjirli uzatmaning yaqqol tasviri berilgan. 
Zanjir o ‘zaro shamir vositasida tutashtirilgan plastinkalardan iborat. 
Bunday zanjirlar ham standartlashtirilgan.
Yulduzchaning chizilishi silindrik tishli g‘ildiraklaming chizilishiga 
o ‘xshash.
Zanjirli uzatmaning to‘la tasvirida zanjirni GOST ga asosan, ingichka 
uzun shtrix chiziq bilan ko‘rsatish tavsiya etiladi. Bu chiziq ikkala 
yulduzchaning bo‘luvchi aylanalarini tutashtiradi.
Zanjirli uzatmaning kamchiliklari quyidagilardan iborat:
- ish paytida shovqin chiqadi;
- montaj qilishda va ishlatishda e’tibomi talab qiladi;
- zanjirni sozlash va o ‘z vaqtida moylash zamr;
- zanjir shamirlari tez yeyiladi, qimmat turadi va hokazo.
Yetaklanuvchi yu ld u zc h a
187

---

U rolikli zanjir bilan. 
2 ) tishli zanjir bilan.