1-ma’ruza. Kompyuter va uning programma ta’minoti. Dasturlash tillarining klassifikatsiyasi

Ikkilik qo’shish. 
Kompyuterlar arifmetikani faqat ikkilik formatda bajaradi. 
Misol: 0+0=0, 1+0=1, 1+1=10, 1+1+1=11. 
Butun sonlarni xotirada tasvirlash. 
Kompyuter xotirasida aks ettirilishi mumkin bo'lgan 
butun sonlar to'plami cheklangan. Qiymatlar diapazoni ularni saqlash uchun ishlatiladigan xotira 
yacheykalari hajmiga bog'liq. k-razryadli yacheyka 2
k
xil butun qiymatlarini saqlashi mumkin. 
k-razryadli mashina so'zida saqlangan N musbat butun son ichki ko'rinishini olish uchun 
sizga quyidagilar kerak: 
1) N sonini ikkilik sanoq tizimiga aylantirish; 
2) olingan natijani chap tomonga k raqamgacha bo'lgan ahamiyatsiz nollar qo'shing. 
Manfiy sonlarni xotirada saqlash
. Manfiy sonlar (-N) ning ichki ko'rinishini yozish uchun 
quyidagilar bajariladi: 
1) N musbat sonning ichki ko'rinishini olish; 
2) 0 raqamini 1 ga va 1 ni 0 ga almashtirish orqali ushbu raqamning teskari kodini oling; 
3) hosil bo'lgan songa 1 qo'shing. 
Manfiy butun sonni aks ettirishning ushbu shakli qo’shimcha kod deb ataladi. Xotira 
yacheykasidagi ikkilik bitlar 0 dan k gacha o'ngdan chapga raqamlanadi. Har qanday musbat 
sonning ichki tasviridagi eng muhim, k-bit nolga, manfiy son esa bitta. Shuning uchun bu bit ishora 
biti deb ataladi. 

---

Manfiy ikkilik raqamni ko'rsatish uchun barcha bitlarni teskari tomonga o'zgartirib, 1 
qo'shish kerak. Misol: 
-65 soni. Dastlab qarama-qarshi sonni olamiz: 65. 
65 ning ikkilik ko’rinishini aniqlaymiz: 01000001 
0 ni 1 ga, 1 ni 0 ga aylantiramiz: 10111110 
Oxirgi ikkilik qiymatga 1 ni qo’shamiz. 1+10111110 = 10111111 
-65 = 10111111. 
Mashina so’zi. 
Barcha ma'lumotlar ikkilik kodlar ko'rinishida taqdim etiladi. Yuqoridagi 
masalalarda quyidagi atamalar kiritildi, ular ikkilik raqamlar to'plamini bildiradi. Ushbu atamalar 
odatda kompyuterda saqlanadigan yoki qayta ishlangan ma'lumotlarning hajmini o'lchash uchun 
birlik sifatida ishlatiladi.