Akbar bahromov shavkat sharipov manzura nabiyeva

2.
Koptokka yon tomondan qarang. Uning yarmi yorug‘ 
bo‘lib ko‘rinadi. Yarim oy shunday hosil bo‘ladi.
3.
Koptokka shunday qarangki, yorug‘ tomoni biroz 
ko‘rinsin. Hilol oy shunday hosil bo‘ladi.
tabiiy yo‘ldosh, Oy, hilol oy, yarim 
oy, to‘lin oy.
1.
Tabiiy yo‘ldosh deb nimaga aytiladi? Yerning tabiiy 
yo‘ldoshi nomini ayting.
2.
3.
Oyning diametri qancha va u Yerdan necha marta 
kichik?
4.
Oyning sirti haqida nimalarni bilasiz? Nima uchun 
uning sirtida chuqurliklar ko‘p?
5.
Oy nima uchun bizga turli holatda ko‘rinadi?
Daftaringizga Oyning turli ko‘rinish holatlarini 
chizing, Yerdan Oygacha bo‘lgan masofani, 
Oyning o‘lchamlarini yozing.

---

YER VA UNING SHAKLI. GLOBUS
 
Sizga ma’lumki, Yerning shakli dumaloq, 
shar shaklida. Yerdagi hamma jismlarning 
usti va osti bo‘ladi. Lekin Yer shar shaklida 
bo‘lganligi uchun uning usti ham, osti ham 
yo‘q. Odamlar Yer yuzining qayerida turishsa 
ham, o‘zlarini Yer ustida turgandek his qiladilar 
(13-rasm). 
Yer sharining orqa tomonidagi odamlar 
bizga nisbatan oyoqlari yuqorida, boshlari 
pastda bo‘ladi. Lekin ular ham Yer sharining 
ustida turibmiz deb o‘ylaydilar.
Yer shari ustidagi, ostidagi, yon tomon laridagi 
boshqa narsalarni bir xil tarzda o‘ziga tortib 
turadi. Shuning uchun ham yuqoriga otilgan 
narsalar qaytib tushadi. Odamlar va boshqa 
jonzotlar harakatlanganda yiqilib ketmaydi. 
Yer sharining (globusning) markazidan o‘tkazilgan o‘q 
deyiladi. Aylanish o‘qi chiqib turgan joylar 
Yer sharining 
to‘g‘ri keladi. 
Shimoliy va janubiy qutblardan bir xil uzoqlikda o‘tkazilgan 
aylana chiziq 
ikkita yarim sharga – shimoliy va janubiy yarimsharlarga 
teng ajratib turadi.
, ya’ni Yer shari belbog‘ining uzunligi 
13-rasm. 
Yer o‘zi ga 
tortib turadi.

---

Odatda, katta o‘lchamli narsalarni o‘rganish uchun 
uning modelidan foydalaniladi. Yer sharini o‘rganish uchun 
globusdan foydalaniladi.