А. А. Ашрабов, 10. В. Зайцев

87

---

! 
' 
о.оо
¿^24000
-1
\
4.17- раем. Икьит-а ярим р ам адан елимлаб б ук и б тай ёрлаи ган рама
В. 
А. К у ч е р е н к о номидаг и Кури лиш к о н с т р ук ци я ла р и марка- 
з и й илмий т ек ши р иш института ( Ц НИ И С К ) д а м ет а л л ва ёгоч- 
д а н к омбина циялаштирилган к о н с т р ук ци я ишлаб чикилган в а 
л ойик а ла нг ан. Коплама бирикчи ц а в ба т д а бориш ций'ин булга н 
районлар (тогли, ч у л ва ярим ч ул рак о мл а р ) у ч у н , у ла рн и у з -
л ашгириш давриг-а м у л ж а л л а н г а н . К он с тр ук ц и я йирма э л е ме нт ла -
рининг у л ча м ла р и у ла рни ж о й л а р г а с а м о л ё тл а рд а вз вертолёт-- 
л а р д а ташиш м у м к и н б у л а д и г а н цилиб бел ги л ан г ан . К о н с т р у к ­
ция у н д а н ^ар хил ку рилищ ма йд онча ла рид а цайта-цайга фойда- 
.ланиш м у мк ин б ул иши у ч у н йириладиган ва б .у л ак л а р га а ж р а л а -
д и г а н в а ри а и т д а ишланган. Копламанинг массасини камайтириш 
ва металлнй т е ж а ш м а к с а д и д а к о н с т р у к ц и я а с о с и г а , к у й и д а г и
■принцип л ар к у й и л г а н : а) м ет а л лд а н ф а к ат ч у з и л а д и г а н э л е м е н т-
лар ишланади; б) н а г р у з к а к у т а р иш ва т у с иб т у р и ш фу нк ция -
ларини бирла шт ира диг ан у с т к и к а т ла м ёгоч к а р к а с г а е л им ла н г ан
фанер п а к е лл а р да н т у з и ла д и .
Е пм а э л е ч е н т л а р и г а к у й и да г и м а т е р и а л л а р —кесимй 4 6 x 1 9 , 
1 3 0 x 1 3 0 мм ли бр ус ва т а х т а л а р ё к и игнабаргли д а р а х т ( к араг ай,
арча) ёрочидаи олинган II ка те го ри я ли , у л ч ам и 7 0 —100 мм ли 
доиравий ке симли материал, калин лиг и 6 — 10 мм ли 
ФСФ 
м арк а л аг и к ури лиш фанер»; диаме.три 16—32 мм ли А - Ш класс- 
д а г и
а р м а ту р а , п у л а т прокат ( б у р ч а к л и к , полосалар) 
и ш л а г и - 
л ад и.
Пла н да г и у л ч а м и 1,8'Х18 м ва баландлиг и 1,7 м б ул га н с т р у к ­
т у р а типидаги б у н г а у х ш а г а н ёгоч ё пм ал ар т а я н ч л а рд а н паса йиб 
бору в чи 3150 мм у з у н л и к д а г и х ов онла рд а н ва у з у н л и г и 2840 мм 
ли остки б е л б о р с т е р ж е н л а р и (тенг ёнли ( 5 0 X 5 0 ) б у р ч а к л и к про­
к а т ) д а н и б о р а г . К а т а к л ар ин и н г улчами 3 X 3 мм ли остки т у р
с г е р ж е н л а р и н и н г бир-бири билан к е си шг ан ж о йла р иг а кесими 
1 3 0 X 13 0 мм ли елимлан ган б р у с с и м о ц у с т у н л а р цилинган. Б у 
у с т у н л а р г а с т р у к т у р а у с т к и белбогининг плиталари б ур ча г и би- 
л а н тиралиб т у р а д и
Устки белбор улчами 3 X 3 м ли егоч к а рк а с д а ' ёп м ан ин г е л и м ­
л а н г а н йирма. плиталаридан ^осил б у л г а н . Плиталарн'йнг к а р к а с и
88

---

7 0 x 1 4 0 мы ли е л имла н га н ёгоч б р у с л а р д а н к.илкнган. Бир-бири 
билан у з а р о к е сишиб у т а д и г а н б р у сл а рд а н к а р к а с н и н г к а т а к у л ­
чами 7 5 X 7 5 см ли панжараси хосил б у л ад и . Бу п а н ж а р а у сти 
буйлаб 10 см ца л инл ик д аги, Ф С Ф м а р к а д а г и В/ВВ сортли фанер 
КБ-3 ел и ми билан к опланган 
Ёнма-ён т у р г а н т ур тт а плита мон­
т а ж цилингандан ва у л а р с т р у к т у р а и и н г у с т у н и г а м а х к а м л а б цу- 
йилгандан кейим, ёнма - ён т у р г а н т у р т т а плитанинг б у р ч а к л »
к а т а ги ол ди н д а н т орцовк а ла б ку йилг ан 1 5 0 X 1 5 0 см ли фанер лист 
билан б ерки тила ди ва плиталар к а р к а с н и н г ён цирраларига мих-
лаб т а шл ан а ди . Бу н д а н тацщ-ари, ё н м а - ё н т у р г а н плиталарнинг 
т у р т т а ё г ида н к а рк а с н и нг четки ки рра лари буйлаб м е т а л л д а в
ёки д у б ё г о ч д а н тайё рла нг ан м и х л а р урнатиб бнриктирилади,. 
шупдай цилинг анда у с т к и ц а т л ам д а я х лит лик хосил булади. Коп- 
л ама нинг к о м п л е к т и г а елимлаб т а йё рл ан г а н, улчами 3 X 0 , 5 м , л и
карнизбоп фане р плиталар ва у л ч а м и 3 X 1 , 8 м ли фанер панел- 
л ар ( с т р у к т у р а г а к е т а д и г а н д ев орй й тусиц) х а м кира ди. Д е в о -
рий тусин ( панел) ларнинг к о н с т р ук ци я си в а у л ч а м ла р и копла-
ма асосий плитасининг к онс тр ук ция си ва у л ч а м л а р и билан уни- 
фик ацкя лаштири лг ан. Ёгоч у ст у н ла р ни н г м ет а л л хов о нл ар ва 
остки белбор с т е р ж е н л ар и билан у з е л хосил килиб бирикиши 
з а в о д д а т а й ё р л а н а д и г а н м ет а л л к а л л а к л а р воситасида т а ъ м и к л а -
нади. Б у н д а й к а л л а к л а р у с т у н ла р н и н г тор'ецларига махкамлаб- 
к у йи л а ди .
К он т ро л с а в е л л а р
1 Ёгоч консгрукцияларни чириш ва ёнчшдаи мудофаза ^илиш у ч у й ка н д а й
чоралао кури ладм ?
2. Курилиш ксн стр у кц и я ла р и д а ншлатилади ган ёгочнииг асосий физик-ме- 
ханик хоссалари нималарлан иборат?
3. Ёгоч ко н струкция эдем е ¡ти м у ст а д к а м л и к шартипииг у м ум и й куриншпи: 
к а н д а й ?
4. Ёгоч констр укц и я элемеитллрииииг марказий чузилнш в а сичилишлари- 
цандай дисобланади?
5. Э гилувчи элементляр кай тарз'да дисобланади?
6. Сицилиш ва ёрилиииа нандай дисобланади.'
7. Ёгоч ко нструкция элементлари бирикмаларини дисоблашнинг асосий 
принциплари к.анлйй?
8. Энг оддий- стропило ко нструкцияларш ш таърифлаэ беринг.
9. К уш ма кесимли конструкциялашпинг асосий принциплари кандай?
10. Ф ермаларни дисоблашнинг асосий принциплари нимадан и бораг?
11 А р ка л а р в а рамалар консгрукпиясини таърифлапг.
12. М етал л-ёго ч с т р у к т у р а л и ёпмалар конструкц и яси ли таърифлапг.
89-

---

5 - Б О Б. ТЕМИР- БЕТОН К О НСТР УК ЦИЯЛАР З^АЦИДА У М У-
МИЙ М А Ъ Л У М О Т Л А Р . БЕТОН, А Р М А Т У Р А ВА ТЕМИР-БЕТОН 
ХДЦИДА АСОСИЙ М А ЪЛ У М О Т Л А Р
5 , 1 - § ТЕ М И Р -Б Е ТО Н К О Н С Т Р У К Ц И Я Л А Р Х А Л И Д А УМУМИЙ 
М А Ъ Л У М О Т Л А Р
Бетон билан п у л а т а р м а т у р а б ир г ал и кд а иш б а ж а р и ш и т у -
файли бир б у т у н композицион цурилиш материалиг а айланад и 
ва т е мир-бетон д е б аталади.
Бетон с ик или шг а я х ши царшилик к у р с а т а д и , бирок чузилиш- 
г а м у с т а ^ к а м л и г и у н ч а к а т та б ул ма йд и . Агар к о н с т р у к ц и я д а г и
бе т онла на ди га н э г ил ув ч и эл еме нт ла рн и н г ч уз ил ад иг а н зонаси- 
apvl aтypaлaнca, яъни ч у з и л и шг а я х ши ишлайдиган п у ла т стер- 
ж е н л а р билан к у ча йт ир ил са , ( 5 . 1 - раем,