O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

24-rasm . 
A - N e y r o n n i n g e h t i m o l i y h o l a t l a r i .
B - M
N S d a g i t a x m i n q i l i n g a n t o r m o z l a n i s h t u r l a r i .
T o r m o z l a n i s h j a r a y o n i n i n g m e x a n i z m i g a q a r a b p o s ts in a p ti k ,
p resina ptik, p e s sim a l v a q o ' z g ' a l i s h d a n key in g i to r m o z la n is h turlari 
farqlanadi. T o rm o z la n ish ja ra y o n in in g r iv o jla n is h id a to r m o z lo v c h i 
n e y ro n la rn in g ah a m iy a ti katta.
T orm ozlovc hi n e y r o n la r q an c h alik kuchli q o ' z g ' a l s a u n in g aksoni 
tu g a g a n m e m b r a n a s h u n c h a kuchli g ip e rp o ly a r iz a s iy a la n a d i. Bitta 
n e y r o n d a h a m q o 'z g 'a t u v c h i , h a m to rm oz lovchi sin a p sla r joyla sha di. 
A g a r to r m o z lo v c h i s in a p s la rd a n t a ’sirla r q o ' z g ' a t u v c h i sin a p sla rd a n
o ldin n e y r o n g a k elsa q o ' z g ' a l i s h sa m arasi to r m o z la n is h sa m aras ig a 
n isb a ta n sust rivojlanadi yoki m utlaqo riv o jla n m ay d i. M a rk a z iy nerv 
tizimida postsinaptik m em branani giperpolyarlovchi yoki tormozlovchi
80

---

mediatorlik vazifasini aminokislotalar, serotonin v a gam m a-am inom oy 
kislota bajaradi (24-rasm ).
P re s in a p tik to rm o zla n ish .
P o s ts in a p tik to r m o z l a n i s h j a r a y o n i
o c h i l g a n d a n k e y i n , t o r m o z l a n i s h j a r a y o n i d o i m o p o s t s i n a p t i k
m e m b r a n a n i n g g i p e r p o l y a r l a n i s h i b i l a n b o g ' l i q , b o ' l m a s d a n
q o ' z g ' a t u v c h i sin a p sla r fao liy atin in g su sa y ish i b ila n b o g 'liq h olda 
yuz berishi aniqlana di. Bu holat a k s o n -a k so n sina psla rida yuz beradi.
P r e s i n a p t i k t o r m o z l a n i s h a k s o n p r e s i n a p t i k q i s m i n i n g
d ep o ly a r iz a tsiy a la n ish i n a tija sid a u y e r d a n o 't a y o t g a n q o ' z g ' a l i s h
kuchi su sa y ib u n g a a jra lad ig an m e d ia to rn in g m iq d o ri ozayadi. A g a r
akson kuchli de p o ly a riz a siy a la n s a undan q o 'z g 'a l i s h m utlaqo o 't m a y
qoladi(24-rasm ).