O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

M uskullar ish i va kuchi.
S kelet m u sk u l in in g as o siy vazifasi ish 
bajarishdadir. E k sp e rim e n ta l v a klinik fizio lo g iy ad a m uskul ishini va 
kuchini bilish k atta a h a m iy a tg a ega.
M u sk u l ishi u k o 't a r g a n y u k n in g m u sk u l q isq a rish k attaligiga 
ko'paytmasi bilan o ‘lchanadi, yani 
kg/m
yoki 
gramm/sm
larda ifodalanadi.
A=F.S
A g a r m uskul y u k s iz qisqa rsa (izotonik rejim d a ) u h olda m e xanik 
ish n o lg a te n g b o ' l a d i . M u sk u l k o ' t a r a o lm a y d ig a n d a r a ja d a yuk 
osilsa va u q isq a ra o lm a sa , bu h olda ham m e x a n ik is hning qiy m ati 
n olga te ng b o 'la d i . Y ukning kattalig i m u s k u l n in g q isq a rish darajasi 
va b ajarad ig a n ish in in g o 'r t a s i d a b o g 'la n i s h bor. Bir q a d a r o 'r t a c h a
y u k b e r i l g a n d a m u s k u l k o ' p r o q ish b a j a r g a n l i g i o ' t k a z i l g a n
tajribalardan m a 'l u m b o 'ld i.
M uskul kuchini o 'l c h a s h uchun u k o 't a r a o la d ig a n m a k sim a l yuk 
aniqlanadi. Bu k u c h j u d a katta b o 'lish i m u m k in . M a sala n, itning j a g '
m u skullari g a v d a v a z n ig a nisba ta n 8-9 ba ra v a r ortiq yukni k o 'ta r a
olishi a n iqlanga n. Bir xil sha roitda m u sk u l k uchi u n in g uzunligiga 
b o g ' l i q b o 'l m a y , b alk i k o 'n d a l a n g k e s im ig a b o g 'l i q : m u s k u l n in g
f i z i o l o g i k k o ' n d a l a n g k e s im i, y a ’ni m u s k u l d a g i h a m m a to l a l a r
k o'n d ala n g kesim larining yig 'indisiga t o 'g 'r i proporsional. A gar tolalar 
k esim la rin in g y i g 'i n d i s i q a n c h a katta b o 'ls a , u k o ' t a r a o la d ig an yuk 
sh u n c h a katta b o 'la d i .
Tolalari u z u n a sig a k etgan m u sk u lla r d a g in a fiziologik k o 'n d a la n g
k e s im g e o m e tr ik k o ' n d a l a n g k e s im g a m o s k elad i, to la la ri qiy sh iq
y o t g a n m u s k u l l a r d a t o l a l a r k o ' n d a l a n g k e s i m l a r n i n g y i g ' i n d i s i
m u s k u l n in g g e o m e tr ik k o ' n d a l a n g k e s im id a n a n c h a ortiq b o 'la d i .
S hu sa b ab li to la la ri q iy shiq y o tg a n m u s k u l n in g kuchi tolalari 
u z u n a s ig a y otga n xuddi sh u n d a y q alin lik d a g i m u s k u l n in g k uchidan 
a n c h a ortiq b o 'la d i . M u sk u l kuchini to pis h u c h u n u k o 't a r a oladigan 
m a ksim a l yuk fizio lo g ik k o 'n d a l a n g k e s im n in g k v ad ra t sa ntim etrlari 
s o n i g a b o ' l i n a d i . k g / s m 2 h i s o b i d a n i f o d a l a n g a n a b s o l y u t k u c h
63

---

o d a m n i n g b o l d i r m u s k u l i d a 5,9, y e l k a m u s k u l i d a 8,1, c h a y n o v
m u s k u lid a 10 ga te n g b o 'la d i . O d a m la r d a g i m u sk u l la r n in g aksarisi 
p atsim on tuzilgan. P atsim on m uskulning fiziolo gik k o 'n d a la n g kesimi 
katta, s h u n in g uchun ham kuchi ortiq b o 'la d i .