A. A. Yusupxodjayev,B. T. Berdiyarov

Yarozit – jarayon
Rux kekini 150 – 200 g/l H
2
SO
4
eritmasida 80 – 90 
0
S 4 – 6 soat davomida 
qayta ishlanadi. Qoldiq (asosan PbSO
4
, SiO
2
va temir oksidlari) oltin va kumush 
boyitilgan bo‘lib eritmadan ajratib olinadi va qo‘rg‘oshin zavodlariga yuboriladi. 
Eritmada rux, kadmiy, mis va boshqa sulfat kislotasida eriydigan moddalar bor. 

---

179 
Eritmada H
2
SO
4
ni qoldiq miqdori 40 – 60 g/l bo‘lgani uchun uni 10 g/l gacha 
pasaytirish maqsadida ogarok bilan neytrallashtiriladi.
Pulpani qattiq fazasini eritmadan quyuqlashtirgichda ajratib olinadi.
Quyuqlangan pulpa kekni tanlab eritish bosqichiga yuboriladi. Eritma esa temirdan 
tozalashga yuboriladi. Temirdan tozalash 85 – 95
0
S olib boriladi. Tozalashga 
kislorodga boyitilgan havo qo‘llanadi, yoki pirolyuzit qo‘shiladi. Eritmaga, qanday 
yarozit olish maqsadida, potosh, soda yoki ammiak suvi qo‘shiladi. Ogarokni 
eritmani rN = 1 – 1,5 gacha pasayguncha qo‘shiladi.
YArozit cho‘kma 40 g/l H
2
SO
4
eritma bilan yuviladi va filtrlanadi. 
YArozitni cho‘ktirishda ko‘pgina zarra aralashmalardan eritma tozalanadi. 
CHo‘kmadagi aralashmani mikdori uni dastlabki eritmadagi mikdoriga bog‘liqdir:
S 
qoldiq
= K S 
eritma
(3.55) 
Bunda: S 
qoldiq
va S 
eritma
– aralashmaning cho‘kma va eritmadagi miqdori 
%.
K – ajratib olish koeffitsienti.
Ajratib olish koeffitsienti aralashmani eritmadan chiqarilishi va 
cho‘kmada tanlanishini baholaydi. YArozit bilan yuqori darajada birga cho‘kishadi 
(K=5 – 13): As(V); Sb (III), Jn (III), Ca (III), Te (I), A. Ancha kamrok cho‘kadi 
(K= 0,5 – 1,4) : Cu (II), Ni (II), Co (II), AI (III), As (III), Ge (IV). Umuman 
cho‘kmaydigan aralashmalar: Cd (II), Mg (II), Mn (II), CI
-
.
YArozit bilan ruxni birga cho‘kishi deyarlik kam, faqat uni eritmadagi 
yuqori miqdorligida ( 160 g/l) cho‘kmadagi mikdorligi 1% tashkil qilishi mumkin.
YArozit – jarayon temirni qiyin eriydigan murakkab modda shaklida ajralib 
chiqishi bilan yakunlanadi. YArozit cho‘kmani formulasi:
Me
2
SO
4
∙ Fe
2
(SO
4
)
3
∙4 Fe (OH)
3
bunda Me - bu Na
+
, K
+
, NH
+
4
Temirni yarozit shaklida o‘tkazish ruxni zavod bo‘yicha yuqori darajada
(95 – 96%) ajratib olishga imkon yaratadi. Qo‘rg‘oshin va qimmatbaxo metallarni 
(94-97%) qo‘rg‘oshin– kumush kekiga o‘tadi..