A. A. Yusupxodjayev,B. T. Berdiyarov

Oksidlangan nikel rudalarining tavsifi
Rudalarda nikel gohan oksid holida uchraydi. Bunday hollarda oltingugurt 
deyarli uchramaydi. Ruda tashqi ko‘rinishidan oddiy tuproqqa o‘xshaydi. Ruda 

---

132 
o‘ziga suvni yaxshi o‘zlashtiradi. Shuning uchun uning namligi 15–40 % ni tashkil 
qiladi. Oksidlangan nikel rudalari tabiiy o‘zgarishlar natijasida paydo bo‘lgan va 
ikkilamchi zaxiralar hisoblanadi. Oksidlangan nikel rudalari xorij davlatlaridan 
Rossiya, Qozog‘iston, Ukraina, Kuba, Indoneziya, Braziliya va boshqa davlatlarda 
uchraydi. 
Oksidlangan rudalarda nikel, asosan, buzenit (NiO) va garnierit (Ni, Mg) 
SiO
3
·n H
2
O minerallari shaklida uchraydi. Nikel rudasida, ko‘pincha, kobalt ham 
uchraydi. Uning miqdori nikelga nisbatan 15–25 marta kamroqdir. Rudalarning 
yo‘ldosh 
minerallari 
asosan 
loy 
(kaolinit) 
Al
2
O
3
·2SiO
2
·2H
2
O, 
tolk 
2MgO·4SiO
2
·H
2
O, temir birikmasi Fe
2
O
3
· nH
2
O, kvars va ohaklar bilan uchraydi. 
Oksidlangan nikel rudalarida sulfidli materiallar, nodir va kamyob metallar 
uchramaydi. Bu ko‘rsatkich bilan oksidlangan rudalar sulfidli mis nikelli rudalar 
tarkibidan tubdan farq qiladi. 
Sulfidli nikel rudalarining tavsifi
Sulfidli nikel rudalari kompleks xomashyodir. Ularning tarkibida ko‘p 
miqdorda mis bor, shuning uchun bu rudalar mis-nikelli rudalar deyiladi. Bundan 
tashqari, rudalarda kobalt, platina, selen, tellur va boshqa metallar bor. Ayrim 
rudalarni 90–92 % foydali metallar (Fe, Ni, Su, Co) tashkil qiladi. Qolgan 
ikkilamchi oksidlari esa (SiO, MgO, Al
2
O
3
·SaO) faqat 10–8 % turli hokazo 
elementlar qoladi, xolos. 
Asosiy mis-nikelli rudadagi minerallar quyidagilar: pentlandit (Ni, Fe)
9
S
8
, mis 
xalkopirit (SuFeS
2
) va xalkozin (Su
2
S) bilan keltiriladi.
Sulfidli mis-nikelli rudalarning asosiy minerallaridan biri pirrotin Fe
7
S
8
. Tog‘ 
jinsi asosan oksidlardan tuzilgan, ularning miqdorini quyidagilar tashkil etadi, %: 
40–50 SiO
2
, 10–25 Mg; 15–20 Al
2
O
3
, 10 CaO. 
Namunaviy mis-nikel rudasining o‘rtacha tarkibi quyidagicha, %: Ni 5,6; Cu 
1,8; Co 0,16; S 28; Fe 45; SiO 10; Al
2
O
3
6,9; MgO 1,4; CaO 1,2.