R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

qaralm ish-qaratuvchi 
a lo q a sig a
kirishish 
im koniyatini 
beradi.
D em ak , o‘zi q o 'sh ilib
kelgan so 'z n in g sintaktik im koniyatini
kengaytiradi. 
S o 'z sh a k l 
m a ’n oviy v a
sintaktik valentligi shu
so ‘ zshakl uchun asos b o 'lg a n lek sem a liso n iy valentligidan keng.
Shunday h odisani o rttirm a nisbat m orfem asi bilan o'tim siz fe ’l
leksem a birikishida ko ‘ rish m u m k in . Q iyoslang: 
Mashina yurdi.
Bola uxladi. [uxla], ]yur]
fe ’llari v o sita siz to'ldiruvchi bilan birika
olm aydi. 
L ekin 
H aydovchi mashinani yurgizdi, Ona bolani uxlatdi
m e ’yoriy birikm a. V o s ita s iz to 'ld iru v ch i bilan birika olish valentlik
qobiliyatini 
[yur], [uxla]
lek sem alariga orttirm a nisbat m orfem asi
berdi, b oshqacha a y tg a n d a , bu fe ’lga q o 'sh ilib kelgach, u m orfem a
2 9 9

---

o ‘z v a le n tlig in i o lib keldL. A yrim gram m atik shakl o ‘zi q o ‘shilib
k e lg a n lek sem an in g lison iy valentligini toraytiradi.
M a s a la n , 
m ajhul 
va 
o 'z lik
nisbat 
shakli 
» ‘tim li 
fe ’lni
o ‘tim siz la sh tir a d i, 
uning 
vositasiz 
to'ldiruvchi 
bilan 
birikish
im k o n iy a tin i ch ek layd i. 
B u n ga am in b o'lish uchun 
[kitob]
le k se m a sin in g
grammatik; 
shaklsiz 
va gram matik 
shakllangan