Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda bozor munosabatlariga asoslan- gan

«narxdan qoniqishi» 
mezoniga asoslangan 
segmentlashdir. 
Segmentatsiya va differensiatsiya tushunchalarini adashtirib yubor- 
maslik kerak. Differensiatsiya - bu ikki xil darajadagi xilma-xil tovarlar- ga 
tayanuvchi: 
a)
bir xil turdagi tovarlar bo‘yicha raqobatchilar o‘rtasida; 
b)
bir ishlab chiqaruvchining turli segmentlarga mo‘ljallangan 
tovarlari o‘rtasidagi tafovutlarni anglatuvchi tushunchadir. 
Differensiatsiya – tovarning jozibadorligini uning turli-tumanligi 
hisobiga yaxshilashga asoslangan. Konseptual differensiatsiya tovar taklifini 
ikki xil darajada: bir turdagi tovar bo‘yicha raqobatchilar o‘rtasida va bitta 
ishlab chiqaruvchining bozorning turli segmentlariga yo‘naltirilgan tovarlari 
o‘rtasida tovar taklifining turli variantlarini ishlab chiqishdir (J.J.Lamben). 
Agar iste’molchilar tovarlarni turlicha, deb o‘ylasalar, ya’ni o‘z 
muammolarining yechimlarini turlicha, deb tasavvur qilsalar, bu tovarlar 
differensiatsiyalangan bo‘ladi. 
Differensiatsiya - tovarlarning xilma-xilligiga asoslangan bo‘lsa, 
segmentatsiya - bozorni tashkil qiluvchi potensial xaridorlar ehtiyoj- lariga 
asoslangan. Iste’molchilar bir jinsli emasliklari tufayli firmalar o‘zlarining 
har bir segmentdagi takliflarini yangilashga majbur bo‘ladilar. Shunday 

---

156 
qilib, 
differensiatsiya 
- takliflar xilma-xilligini yoritib beruvchi, 
segmentlash 
- talablar xilma-xilligini yoritib beruvchi konsepsiyadir. 
Tovar differensiatsiyasi tovarni raqobatchilarning tovarlaridan ajratib 
turuvchi bir qator modifikatsiyalarni ishlab chiqish jarayonini anglatadi. 
“
Differensiatsiya” 
atamasi ingliz tilidan tarjima qilganda “differentiation” 
so‘zi differensiatsiya, “farqlash”, degan ma’nolarni anglatadi. Bizning 
nuqtayi nazarimizda jarayon va hodisalarni ularning funksional, sifat 
jihatlari 
bo‘yicha 
tavsiflashda 
(mahsulotlarga 
ham 
taalluqli) 
“differensiatsiya” atamasini, jarayon va hodisalarni zamon va makonda 
ko‘rib chiqishda esa “differensiyalash” (masalan, ish vaqtini differensiyalash 
va hokazo) atamasini qo‘llash to‘g‘ri bo‘lar edi. 
Tovar differensiatsiyasining maqsadi uning raqobatbardoshligini 
kuchaytirish, tovarning jozibadorligini alohida bozorlar yoki bozor 
segmentlarining xususiyatlari, iste’molchilarning shaxsiy afzal ko‘rish- lari 
hisobiga oshirishdan iborat. Tovar differensiatsiyasi quyidagi omillar 
bo‘yicha amalga oshiriladi: tovarning qo‘shimcha imkoniyatlari, tovardan 
foydalanish samaradorligi, qulaylik, ishonchlilik, tovar dizayni va stili. 
Marketingda tovar differensiatsiyasi, deganda tovarni ishlab chiqish va 
sotuvga tayyorlash, bozorga mavjud tovarlarga qo‘shimcha ravishda yangi 
tovar turlarini olib chiqish tushuniladi. Differensiatsiya ikki xil yo‘nalishda 
amalga oshirilishi mumkin: 
—
e’tiborni o‘z tovari imkoniyatlariga (o‘rov materiallari va narxning 
o‘zgarishi, ikkilamchi bozorga chiqish) qaratish; 
—
raqobatchilar taklif etuvchi tovar xarakterini (narxi, sotuv kanali, 
imiji va hokazo) hisobga olish. 
F.Kotler tovar differensiatsiyasi bilan bir qatorda xodimlar, taqsimlash 
kanallari, imij va xizmatlar differensiatsiyasini ham ajratib ko‘rsatadi.