2-3 Маъруза: ҚЎЗҒалувчан тўҚималар физиологияси

В - типдаги асаб толаларига
миелинли, ВАТнинг тугунолди (преганглионлар) толалари киради. ҳаракат
потенциали I-2 мс давом этади. Уларда деполяризация манфий
изи
ҳосил бўлмайди. ҳаракат
потенциалининг реполяризация фазаси бевосита гиперполяризация мусбат изига ўтиб кетади ва у 100-300
мс давом этади. Кўпчилик
С - типдаги асаб толалари
симпатик нерв тизими (САТ)нинг тугункети
(постганглионар) толаларидан иборат. Оғриқ сезгиси, иссиқ ва совуқ, босим таъсирларидан ҳосил бўлган
импульсларни ҳам С типидаги асаблар ўтказади. Уларда манфий изи 50-80 мс, мусбат изи эса 300-1000 мс
давом этади.

---

---

4. Мушак тизими физиологияси
•
Умуртқали ҳайвонларда скелетнинг ва юракнинг кўндаланг-тарғил мушаги, ички аъзолар, қон
томирлар ҳамда терининг силлиқ мушаклари кимёвий энергияни бевосита механик энергияга ва
иссиқликка айлантирувчи аъзолардир. Скелетнинг кўндаланг-тарғил мушаклари инсон идрокига
бўйсинади, улар ёрдамида ихтиёрий ҳаракатлар бажарилади, яъни МАТ томонидан тўлиқ
бошқарилади. Силлиқ мушак фаолиятини ихтиёрий равишда ўзгартириб бўлмайди. Уларнинг
фаолиятини интрамурал ёки метасимпатик асаблар чигали бошқаради.
•
Кўндаланг-тарғил мушаклар
. Бу мушаклар 3 асосий хоссага: 1) қўзғалувчанликка, яъни
мембранани ионлар учун ўтказувчанлигини ўзгартириб, таъсиротга ҳаракат потенциалини вужудга
келтириш билан жавоб бериш қобилиятига; 2) ўтказувчанликка, яъни ҳаракат потенциалини тола
бўйлаб тарқатиш қобилиятига ва 3) қисқарувчанликка, яъни қўзғалиш натижасида калталаниш ёки
ўз таранглигини ўзгартириш каби ҳоссаларга эга.
•
Мушак толаларининг қўзғалувчанлигини асаб толалариникига нисбатан анча паст. Бу мушак
толаси мембранаси тинчлик потенциалининг миқдори асаб толасиникидан кўпроқ бўлишига боғлиқ
(мушакда
- 90мВ).
Аммо иккала мембрананинг деполяризацияланиш критик даражаси бир хилда -
50мВ. Демак, асаб
толасини қўзғатиш учун унинг мембранасини 20мВ га деполяризациялаш
кифоя қилса, мушак толасида ҳаракат потенциалини пайдо қилиш учун унинг мембранасини 40мВ
га деполяризациялаш керак. Шунинг учун мушак толасини қўзғатадиган электр токининг бўсаға
кучи, асаб толасини қўзғатадиган бўсағадан кўп. Мушак толаларида ҳаракат потенциалининг
амплитудаси 120 - 130мВ ни ташкил қилади.

---

---

---