2-labоratоriya ishi g’ildirakning inersiya momentini aniqlash. Ishning maqsadi

M

p*r 
Tushuvchi jismning og`irligi 
p

m*g
ga teng. 
Tekis tezlanuvchan harakat bilan tushganda ipning tarangligi
p
1

m(g-a)
topilgan chiziqli tezlanish. Demak yukning tushish vaqtidagi kuch momenti
quyidagicha ifodalanadi: 
M
1

p
1
*r 

m (g-a) 
r

.
(5).
Qandaydir
h
1
> h
2
balandlikka ko`tariladi. Bunda sistema
E
n
 

 mgh
2
potensial
energiyaga ega bo’ladi. 
Sistemaning yo`qotgan potensial energiyasi ishqalanish kuchini yengish uchun 
bajarilgan ishga teng bo`ladi, ya'ni: 
mgh
1 
- mgh
2
 = F
ишк
 (h
1
+h
2
): F
ишк
=mg
2
1
2
1
h
h
h
h


(6) 
Harakat tekis tezlanuvchan bo`lgani uchun:
 
t
а


0

; h=
2
2
at
 (7). 
 
t
h
1
2


; 
t
h
2
2
1


 (8). 
Bo`lib, (6), (7), (8) formulalarni (2) ga qo’yib quyidagini hosil qilamiz: 
J=mr
2
 (g
2
t
2
)
1
)
(
2
1
1
2


h
h
h
h
(9). 
(9) – formula inersiya momentining hisoblash formulasi. 
 
Ishni bajarish tartibi. 
 
1.
Shkifning diametri o`lchanadi va uning radiusi hisoblanadi. 

---

2.
Ipni shkifga o`rab, yuk qo`yilgan maydoncha h
1
balandlikka (150sm) ko`tariladi. 
3.
Maydonchaga m yuk qo’ygan holda harakatga keltiriladi va tushish vaqti aniqanadi. 
4.
Yuk taglikka urilib qaytgandan so`ng, qaytib chiqish h
2
balandligi aniqlanadi va 
olingan ma'lumotlar jadvalga yozilib boriladi. 
5.
m yukchani boshqa balandlikka ko`tarib (170-180 sm) yana tajriba takrorlanadi. 
6.
Maydonchaga m
2
yuk qo’yilgan holda tajriba ikkala balandlik uchun ham qaytariladi, 
har bir hol uchun olingan natijalar jadvalga yozilib, (9) formula bo`yicha sistemaning 
inersiya momenti hisoblanadi. 
7.
O`lchashning absolyut xatoligi aniqlanadi. 
8.
Olingan ma'lumotlar quyidagi jadvalga kiritiladi. 
№ 
m 
R 
T 
h
1
h
2
J 
J


1. 
2. 
3. 
O’rt. 
Sinov savollari. 
1.
Inersiya momenti va kuch momenti haqida tushuncha bering. 
2.
Aylanayotgan qattiq jism uchun dinamikaning asosiy 
(2) qonunini tushuntiring. 
3.
Energiyaning balans formulasini yozing. 
4.
Aylanayotgan qattiq jismning kinetik energiyasi. 
5.
Hisoblash formulasini chiqarish.