P islomov toshkent 2017 O‘quv qo‘llanma

Overley operatsiyasi
– 1. ikkita yoki undan ortiq qatlamlarni bir-
birining ustiga qo’yish operatsiyasi, uning natijasida boshlang`ich 
qatlamlarning grafik kompozistiyasi, yoki grafik overleyi (graphic overlay) 
yoki boshlang`ich qatlamlarning fazoviy ob’yektlarini, shu kompozistiya 
topologiyasini va fazoviy ob’yektlar vektorli ifodalarining topologik 
O.sidagi (topological overlay) boshlang`ich ob’yektlarning boshlang`ich 
atribautlaridan arifmetik yoki logik hosilalar bo’lmish atributlarini o’z 
ichiga oluvchi bitta hosilaviy qatlam yuzaga keladi. Topologik overley 
operatsiyasining bajarilishi ko’pincha hosilaviy qatlamni boshlang`ich 
qatlamlar chegaralarining nomuvofiqligidan (masalan, raqamlash xatolari 
natijasida) kelib chiqadigan, odatda, mayda, parazit, yoki qalbaki, 
o’zlarining xarakterli ignasimon, payraxasimon shakllaritufayli ignasimon 
poligonlar (sliver polygons, slivers) ham deb nom olgan poligonlardan 
(spurious polygons) “tozalashni” (cleaning) talab etadi; 2. tahliliy 
operatsiyalarning oldingi mazmunda O. operatsiyasini bilan bog`liq yoki 

---

188 
unga xizmat ko’rstadigan guruhi; ular jumlasiga bir va turli tipdagi O. 
operatsiyalari hamda nuqtaning poligonga tegishliligini (point-in-
polygon), chiziqning poligonga tegishliligini (line-in-polygon) aniqlash, 
ikkita poligonal qatlamlarni bir-birining ustiga qo’yish (polygon-on-
polygon) va h.k., poligonal qatlamning bir nomli klasslari chegaralarini 
yangi qatlamni yuzaga keltirgan holda bartaraf qilish (dissolving) kabi u 
bog`liq masalalarni yechish kiradi; 3. qatlam sinonimi (inglizzabon 
terminologiyada). 
Raqamlash
– ma’lumotlarni qog`oz kartalardan kompyuter fayllariga 
aylantirish jarayoni. 
Periferiya qurilmalari
(peripherals, peripheral, peripheral devices, 
peripheral equipment, peripheral unit) – sin. tashqi qurilma, periferiya 
uskunalari, jarg. periferiya – apparat ta’minotining kompyuterning asosiy 
blokidan konstruktiv jihatdan ajralgan qismi; ma’lumotlarga ularni 
tayyorlash, kiritish, saqlash, boshqarish, himoyalash, chiqarish va aloqa 
kanallari bo’yicha masofaga uzatishni ta’minlovchi tashqi ishlov berish 
uchun mo’ljallangan qurilmalar kompleksi. Kiritish P.q.lari jumlasiga 
raqamlagichlar, skanerlar va h.k.lar kiradi. Chiqarish qurilmalari guruhiga 
grafopostroitellar, printerlar, monitorlar va h.k.lar kiradi. Kiritish va 
chiqarish P.q.lari (input/output devices, I/0 devices) grafik P.q.lar guruhini 
tashkil qiladi. Saqlash (to’plash) va arxivlash vositalari jumlasiga tashqi 
diskovodlar, strimmerlar va h.k.lar kiradi. Uzluksiz energiya ta’minoti 
manbai, UEM (uninterruptible power supply, UPS), modem va h.k.lar ham 
shunga tegishlidir.